-
1 fiducia
fīdūcĭa, ae, f. [fido] [st1]1 [-] confiance. - alicujus fiducia, Cic. Verr. pr. 40: confiance en qqn. - fiducia mei, Virg. En. 8, 395: confiance en moi. - ea tuā se fiduciā facere dicebat, Cic. Verr. 5, 136: il faisait cela, disait-il, par confiance en toi. - fiducia civitatis, Cic Verr. 5, 167: confiance dans le titre de citoyen romain. - fiducia stabilis benevolentiae, Cic. Lael. 52: confiance dans un dévouement solide. - fiducia loci, Caes. BG. 7, 19: avantage d'une position (confiance qu'elle donne). [st1]2 [-] confiance en soi, assurance, hardiesse. - Caes. BG. 7, 76, 5 ; Liv. 30, 29, 4. - fiduciam facere alicui, Sen. Ep. 24, 12: donner de l'assurance à qqn. - tanta fiducia sui: une si grande confiance en soi. - fiduciam alicui afferre, Caes.: donner de l'assurance à qqn, inspirer de la confiance à qqn. - fiduciam prae se ferre, Quint.: montrer trop d'assurance. - non quo fiducia desit (mihi), Ov. H. 17, 37: ce n'est pas que je manque de hardiesse. [st1]3 [-] fidélité. - Plaut. Trin. 1, 2, 105; Aul. 3, 6, 50. [st1]4 [-] cession fiduciaire, cession de bien sur parole, fidéiscommis (ce qui est confié à la bonne foi, avec engagement moral de restituer sous certaines conditions en temps et lieu). - Cic. Off. 3, 61. - judicium fiduciae, Cic. Com. 16: instance pour non-observation de contrat fiduciaire (instance traitant d'un abus de confiance). - per fiduciae rationem fraudare aliquem, Cic. Cic. 7: tromper qqn dans une cession fiduciaire. [st1]5 [-] bien donné en hypothèque, gage, nantissement, dépôt. - fiduciam accipere, Cic. Flac. 51: recevoir un dépôt. - fiducia commissa, Cic.: objet donné en gage.* * *fīdūcĭa, ae, f. [fido] [st1]1 [-] confiance. - alicujus fiducia, Cic. Verr. pr. 40: confiance en qqn. - fiducia mei, Virg. En. 8, 395: confiance en moi. - ea tuā se fiduciā facere dicebat, Cic. Verr. 5, 136: il faisait cela, disait-il, par confiance en toi. - fiducia civitatis, Cic Verr. 5, 167: confiance dans le titre de citoyen romain. - fiducia stabilis benevolentiae, Cic. Lael. 52: confiance dans un dévouement solide. - fiducia loci, Caes. BG. 7, 19: avantage d'une position (confiance qu'elle donne). [st1]2 [-] confiance en soi, assurance, hardiesse. - Caes. BG. 7, 76, 5 ; Liv. 30, 29, 4. - fiduciam facere alicui, Sen. Ep. 24, 12: donner de l'assurance à qqn. - tanta fiducia sui: une si grande confiance en soi. - fiduciam alicui afferre, Caes.: donner de l'assurance à qqn, inspirer de la confiance à qqn. - fiduciam prae se ferre, Quint.: montrer trop d'assurance. - non quo fiducia desit (mihi), Ov. H. 17, 37: ce n'est pas que je manque de hardiesse. [st1]3 [-] fidélité. - Plaut. Trin. 1, 2, 105; Aul. 3, 6, 50. [st1]4 [-] cession fiduciaire, cession de bien sur parole, fidéiscommis (ce qui est confié à la bonne foi, avec engagement moral de restituer sous certaines conditions en temps et lieu). - Cic. Off. 3, 61. - judicium fiduciae, Cic. Com. 16: instance pour non-observation de contrat fiduciaire (instance traitant d'un abus de confiance). - per fiduciae rationem fraudare aliquem, Cic. Cic. 7: tromper qqn dans une cession fiduciaire. [st1]5 [-] bien donné en hypothèque, gage, nantissement, dépôt. - fiduciam accipere, Cic. Flac. 51: recevoir un dépôt. - fiducia commissa, Cic.: objet donné en gage.* * *Fiducia, fiduciae, Fiance et asseurance.\Nunc propter te, tuamque prauos factu'st fiduciam. Plaut. Se confiant en toy, Pour la confiance qu'il ha en toy.\Minimae fiduciae exercitus. Liu. A qui on ne se fie gueres.\Mea fiducia promisit. Plaut. A ma fiance ou adveu.\Nihil est quod in dexteram aurem fiducia mei dormias. Plin. iunior. En t'attendant et fiant à moy, Sur mon attente.\Fiducia sui. Liu. Hardiesse et fiance qu'on ha de soymesme.\Qua fiducia id facere audeam, nec quid me nunc faciam icio. Terent. De quelle hardiesse.\Tantum illis in virtute ac fide Theodori fiduciae fuit. Liu. Tant se fioyent en la vertu, etc. Tant avoyent de fiance en, etc.\Fiduciam etiam diligentiae tibi habeo, vt credam te omni ratione id acturum. Plin. iunior. Je croy que tu seras si diligent que, etc.\Fiducia. Quand aucun voulant recouvrer deniers, vendoit son heritage par condition que l'acheteur luy promettoit à part et hors le contract de luy en faire revente en rendant son principal et les usures.\Fiduciam accipere. Cic. Vide ACCIPIO. Acheter heritage à ceste charge.\Fiduciam committere. Cic. Vendre à rachet, et à la charge de le povoir racheter quand on vouldra. -
2 flagito
flăgĭto, āre, āvi, ātum - tr. - [st1]1 [-] désirer vivement, demander avec insistance, réclamer, exiger, presser vivement, solliciter. - flagito testes, Cic. Font. 11: je demande avec instance des témoins. - poscere et flagitare, Cic. Verr. 5, 71: demander et réclamer avec vivacité. - ii metuo ne te forte flagitent, ego autem mandavi ut rogarent, Cic. Fam. 9, 8, 1: je crains qu'ils ne te pressent peut-être vivement, quand moi je les ai chargés de te prier. - ea quae tempus et necessitas flagitat, Cic. Phil. 5, 53: ce qu'exigent les circonstances et la nécessité. - causa postulat, non flagitat, Cic. Quinct. 13: la cause demande, sans exiger. - sed flagitat tabellarius ; valebis igitur, Cic. Fam. 15, 18: mais le messager me presse ; donc porte-toi bien. - ab aliquo aliquid flagitare, Cic. Tusc. 1, 34 ; Fam. 3, 11, 4 ; 4, 13, 4: réclamer qqch de qqn. - id ab eo flagitabatur, Caes. BC. 1, 71: *et cela lui était réclamé de toutes parts* = et de toutes parts on le pressait (de donner l'ordre de combattre). - ab aliquo aliquem flagitare, Cic. Verr. 5, 128: réclamer qqn à qqn. - aliquid ab aliquo flagitare ou aliquid aliquem flagitare: réclamer qqch à qqn. - haec sunt illa, quae me... modo flagitabat, Cic. de Or. 2, 188: tels sont ces moyens (oratoires) dont il me réclamait tout à l'heure l'exposé. - Caesar Haeduos frumentum, quod essent publice polliciti, flagitare, Caes. BG. 1, 16: César pressait les Héduens de lui livrer le blé qu'il lui avait promis. - avec ut + subj. flagitabatur ab ut... Cic. Sest. 25: on leur demandait avec instance de... - avec inf. Hor. S. 2, 4, 61. - flagitare + prop. inf.: demander instamment que. --- Suet. Ner. 44 ; Claud. 13 ; Plin. 34, 62 ; 35, 65. - quae sint ea numina flagitat, Virg. En. 2, 123: il le presse de dire quelle est la volonté des dieux. - (stomachus) pernā flagitat refici, Hor. S. 2, 4, 61: c'est au jambon que (l'estomac) demande un nouvel appétit. [st1]2 [-] citer en justice, appeler en justice. - Tac. H. 1, 53. [st1]3 [-] solliciter à la débauche, tenter de séduire. - Dig. 47, 1, 2.* * *flăgĭto, āre, āvi, ātum - tr. - [st1]1 [-] désirer vivement, demander avec insistance, réclamer, exiger, presser vivement, solliciter. - flagito testes, Cic. Font. 11: je demande avec instance des témoins. - poscere et flagitare, Cic. Verr. 5, 71: demander et réclamer avec vivacité. - ii metuo ne te forte flagitent, ego autem mandavi ut rogarent, Cic. Fam. 9, 8, 1: je crains qu'ils ne te pressent peut-être vivement, quand moi je les ai chargés de te prier. - ea quae tempus et necessitas flagitat, Cic. Phil. 5, 53: ce qu'exigent les circonstances et la nécessité. - causa postulat, non flagitat, Cic. Quinct. 13: la cause demande, sans exiger. - sed flagitat tabellarius ; valebis igitur, Cic. Fam. 15, 18: mais le messager me presse ; donc porte-toi bien. - ab aliquo aliquid flagitare, Cic. Tusc. 1, 34 ; Fam. 3, 11, 4 ; 4, 13, 4: réclamer qqch de qqn. - id ab eo flagitabatur, Caes. BC. 1, 71: *et cela lui était réclamé de toutes parts* = et de toutes parts on le pressait (de donner l'ordre de combattre). - ab aliquo aliquem flagitare, Cic. Verr. 5, 128: réclamer qqn à qqn. - aliquid ab aliquo flagitare ou aliquid aliquem flagitare: réclamer qqch à qqn. - haec sunt illa, quae me... modo flagitabat, Cic. de Or. 2, 188: tels sont ces moyens (oratoires) dont il me réclamait tout à l'heure l'exposé. - Caesar Haeduos frumentum, quod essent publice polliciti, flagitare, Caes. BG. 1, 16: César pressait les Héduens de lui livrer le blé qu'il lui avait promis. - avec ut + subj. flagitabatur ab ut... Cic. Sest. 25: on leur demandait avec instance de... - avec inf. Hor. S. 2, 4, 61. - flagitare + prop. inf.: demander instamment que. --- Suet. Ner. 44 ; Claud. 13 ; Plin. 34, 62 ; 35, 65. - quae sint ea numina flagitat, Virg. En. 2, 123: il le presse de dire quelle est la volonté des dieux. - (stomachus) pernā flagitat refici, Hor. S. 2, 4, 61: c'est au jambon que (l'estomac) demande un nouvel appétit. [st1]2 [-] citer en justice, appeler en justice. - Tac. H. 1, 53. [st1]3 [-] solliciter à la débauche, tenter de séduire. - Dig. 47, 1, 2.* * *Flagito, flagitas, pen. corr. flagitare. Plaut. Demander quelque chose importuneement et sans cesse, Presser, Importuner.\Rogare et flagitare. Cic. Prier et presser.\Petreius atque Afranius quum stipendium ab legionibus flagitarentur, etc. Caesar. Les legionaires les pressoyent d'estre payez de leurs gages.\Flagitare aliquem. Cic. Demander, Requerir aucun de quelque chose.\Flagitare clamore aliquem. Plaut. Appeler aucun. -
3 tum
tum, adv. demonstr., of time [pronom. demonstr. stems to-, ta-; Gr. to, seen in ita, tam, etc.; cf. quom or cum], then.I.Absol.A.Referring to a time previously specified.1.To a definite past time.(α).To a period of time in which something was or happened (opp. later periods) = illis temporibus:(β).is dictu'st ollis popularibus olim Qui tum vivebant homines,
Enn. Ann. v. 308 Vahl.:quod tum erat res in pecore et locorum possessionibus, i. e. Romuli temporibus,
Cic. Rep. 2, 9, 16:cum illi male dicerent, quod tum fieri licebat, i. e. Periclis temporibus,
id. de Or. 3, 34, 138:erat omnino tum mos ut faciles essent in suum cuique tribuendo,
id. Brut. 21, 85; cf. id. Tusc. 1, 46, 111:vastae tum in his locis solitudines erant,
Liv. 1, 4, 6; 2, 6, 8; 3, 29, 3; 4, 6, 12; 42, 62, 11;44, 9, 4: ut tum erant tempora,
Nep. Att. 1, 2; 12, 3; Liv. 1, 3, 3; 1, 8, 4; 2, 7, 4; 2, 9, 8; 2, 50, 2; 2, 63, 6;39, 6, 7 and 9.—With illis temporibus: nam jam tum illis temporibus fortius... loquebantur quam pugnabant,
Nep. Thras. 2, 4.—Referring to a point of time, then, at that time:(γ).insigneita fere tum milia militum octo Duxit,
Enn. Ann. v. 336 Vahl.: ut jacui exsurgo;ardere censui aedis: ita tum confulgebant,
Plaut. Am. 5, 1, 15:jam duo restabant fata tum,
id. Bacch. 4, 9, 35; id. Cist. 1, 3, 14: quot eras annos gnatus tum, quom, etc.? Me Septuennis, nam tum dentes mihi cadebant primulum, id. Men. 5, 9, 56; id. Merc. prol. 66; id. Most. 1, 2, 49; id. Am. 2, 1, 56; Ter. And. 1, 1, 82: sic igitur tum se levis ac diffusilis aether... undique flexit. Lucr. 5, 467; 5, 837; 5, 911; 5, 432;5, 942: atque huic anno proximus Sulla consule et Pompejo fuit. Tum P. Sulpicii in tribunatu, cottidie contionantis, totum genus dicendi cognovimus,
Cic. Brut. 89, 306; id. Ac. 2, 22, 69:scribit Eudemum Pheras venisse, quae erat urbs in Thessalia tum admodum nobilis,
id. Div. 1, 25, 53; id. Rep. 2, 37, 63:hi tum in Asia rhetorum principes,
id. Brut. 91, 316; id. Sest. 11, 26; id. Planc. 37, 90; id. Quint. 61, 170; id. Fam. 9, 21, 2:hoc tum veritus Caesar Pharum prehendit,
Caes. B. C. 3, 112:eodem anno a Campanis Cumae, quam Graeci tum urbem tenebant, capiuntur,
Liv. 4, 44, 13; 1, 7, 14; 2, 9, 5;2, 37, 7: praetores tum duos Latium habebat,
id. 8, 3, 9:Aemilius, cujus tum fasces erant, dictatorem dixit,
id. 8, 12, 13; 5, 8, 4; 22, 46, 6;1, 7, 12: tum Athenis perpetui archontes esse desierunt,
Vell. 1, 8, 3:tum Cimbri et Teutoni transcendere Rhenum,
id. 2, 8, 3; Val. Max. 1, 5, 3; Tac. H. 4, 49; 3, 57:non timido, non ignavo cessare tum licuit,
Curt. 3, 11, 5:Archiae, qui tum maximum magistratum Thebis obtinebat,
Nep. Pelop. 3, 2; id. Phoc. 3, 3.—With in eo tempore: eum quem virile secus tum in eo tempore habebat, Asell. ap. Gell. 2, 13, 5.—Repeated by anaphora:quae nox omnium temporum conjurationis acerrima fuit. Tum Catilinae dies exeundi, tum ceteris manendi condicio, tum descriptio... constituta est, tum tuus pater, etc.,
Cic. Sull. 18, 52; cf. Lucr. 5, 1377; 5, 1399.—Esp., referring to a former state, implying that it no longer exists:(δ).quaesivit ex lege illa Cornelia quae tum erat,
Cic. Clu. 20, 55:cum sententias Oppianicus, quae tum erat potestas, palam ferri velle dixisset,
id. ib. 27, 75:Caere, opulento tum oppido,
Liv. 1, 2, 3; 3, 52, 3:praetores aerarii (nam tum a praetoribus tractabatur aerarium), etc.,
Tac. H. 4, 9.—Expressly opposed to present time (hodie, nunc, hoc tempore, etc.; class. and very freq.; but in post-Aug. writers tunc is regularly used): prius non is eras qui eras;(ε).nunc is factu's qui tum non eras,
Plaut. Trin. 4, 2, 138:tu nunc tibi Id laudi ducis quod tum fecisti inopia?
Ter. Ad. 1, 2, 25; id. Hec. 3, 3, 48:quae tabula, tum imperio tuo revulsa, nunc a me tamen reportata est,
Cic. Verr. 2, 2, 46, § 112:tum imperator populi Romani deos patrios reportabat, nunc praetor ejusdem populi eosdem illos deos... auferebat,
id. ib. 2, 4, 35, § 77; cf. id. ib. 2, 4, 35, § 78; 2, 5, 20, § 51; id. Clu. 31, 86; id. Planc. 9, 22; id. Quint. 22, 71; id. Phil. 14, 8, 21; id. Leg. 2, 22, 57; Caes. B. C. 3, 17; Liv. 5, 3, 5; 6, 15, 11; 10, 9, 6.—Opposed to another time specified:(ζ).itaque tum eos exire jussit. Post autem e provincia litteras ad conlegium misit, se, etc.,
Cic. N. D. 2, 4, 11:itaque ut tum carere rege, sic pulso Tarquinio nomen regis audire non poterat,
id. Rep. 2, 30, 53; id. Mil. 21, 55:sicut legatorum antea, ita tum novorum colonorum caede imbutis armis,
Liv. 4, 31, 7; 39, 22, 10; 9, 36, 1; 2, 52, 7; 4, 2, 10; 4, 57, 11;21, 17, 1: et tum sicca, prius celeberrima fontibus, Ide,
Ov. M. 2, 218; Verg. A. 11, 33; Nep. Arist. 2, 3; id. Ham. 11, 7.—In the historians in applying general statements or truths to the state of affairs spoken of: communi enim fit vitio naturae ut invisis atque incognitis rebus... vehementius exterreamur;(η).ut tum accidit,
Caes. B. C. 2, 4; 3, 68; id. B. G. 7, 3; 2, 6; id. B. C. 1, 80:foedera alia aliis legibus, ceterum eodem modo omnia fiunt. Tum ita factum accepimus,
Liv. 1, 24, 4; 1, 32, 14; 21, 31, 12.—Denoting coincidence or inner connection with an action before mentioned = a temporal clause (tum = cum hoc fieret), then, on that occasion:(θ).quis tum non ingemuit?
Cic. Vatin. 13, 31:ne tum quidem hominum venustatem et facetias perspicere potuisti? i. e. cum coronam auream imponebant,
id. Fl. 31, 76: apud imperitos tum illa dicta sunt;nunc agendum est subtilius,
id. Fin. 4, 27, 74:itaque tum Stajenus condemnatus est,
i. e. in that trial, id. Clu. 36, 101; id. Sen. 7, 22:M. Porcius Cato qui, asper ingenio, tum lenem mitemque senatorem egit,
Liv. 45, 25; Val. Max. 8, 3, 3:sed tum supplicia dis... decernuntur,
Tac. A. 3, 64; 3, 72:Graecia tum potuit Priamo quoque flenda videri,
Ov. M. 14, 474.—With the occasion referred to specified in the same clause: Manlius... ex petulanti scurra in discordiis civitatis ad eam columnam tum suffragiis populi pervenerat,
Cic. Clu. 13, 39:emisti tum in naufragio hujus urbis... tum, inquam, emisti ut, etc.,
id. Prov. Cons. 4, 7.—Repeated by anaphora: et Capitolinis injecit sedibus ignes. Tum statua Nattae, tum simulacra deorum, Romulusque et Remus cum altrice belua vi fulminis icti conciderunt, Cic. Div. 2, 20, 45;so repeated seven times,
id. Rep. 1, 40, 62.—Redundant, the time of the action being clear without it (esp. in Cic.):2.atque hoc tum judicio facto... tamen Avitus Oppianicum reum statim non facit,
Cic. Clu. 20, 56:itaque tum ille inopia et necessitate coactus ad Caepasios confugit,
id. ib. 20, 57; id. Brut. 23, 90; 39, 145; 43, 161; cf. id. Sull. 18, 51, where tum redundant occurs six times successively.—In oblique discourse, referring to the time of the speaker, = nunc in direct discourse:3.quando autem se, si tum non sint, pares hostibus fore?
if they were not now so, Liv. 3, 62, 1:(dixit Sempronius)... nec tum agrum plebi, sed sibi invidiam quaeri,
id. 4, 44, 9; 4, 57, 4:moenia eos tum transcendere non Italiae modo, sed etiam urbis Romanae,
id. 21, 35, 9; 5, 21, 7 (in this use nunc is also freq.).—Referring to indefinite time.(α).Then, at such a time of the year, day, etc., at such a season:(β).tum denique tauros in gregem redigo (after Lyra rises),
Varr. R. R. 2, 5, 12; 1, 35 fin.; Col. 11, 2, 87.—With the force of an indefinite temporal clause, at such a time, in such circumstances, i. e. when such a thing happens as has happened:(γ).qui (porci) a partu decimo die habentur puri, ab eo appellantur sacres, quod tum ad sacrificium idonei habentur primum,
Varr. R. R. 2, 4, 16; 2, 7, 13:deinde cibum sequitur somnus... quia plurima tum se corpora conturbant (i. e. cum cibum ceperunt),
Lucr. 4, 957; 3, 599; 4, 892; 4, 919;4, 1030: quam regionem cum superavit animus... finem altius se efferendi facit. Tum enim sui similem et levitatem et calorem adeptus... nullam in partem movetur,
Cic. Tusc. 1, 19, 43; 1, 31, 75; 3, 23, 55; 4, 24, 54; Tac. Dial. 7.—With the force of a conditional clause, then, in this instance, if so: immo res omnis relictas habeo prae quod tu velis. Ph. Tum tu igitur, qua causa missus es ad portum, id expedi (i. e. si ita est), Plaut. Stich. 2, 2, 39; id. Most. 5, 1, 55; id. As. 1, 1, 93; 2, 2, 64; 3, 3, 36; id. Aul. 3, 6, 31; id. Capt. 3, 4, 108; 4, 2, 78: non potitus essem;4.fuisset tum illos mi aegre aliquot dies,
Ter. Phorm. 1, 3, 7; id. Eun. 2, 2, 50; 5, 1, 23; id. Hec. 3, 5, 12:ego C. Caesaris laudibus desim, quas, etc.? Tum hercule me confitear non judicium aliquod habuisse,
Cic. Planc. 39, 93: scribant aliquid Isocrateo more...;tum illos existimabo non desperatione formidavisse genus hoc,
id. Or. 70, 235; id. Font. 21, 49 (17, 39); id. Tusc. 1, 35, 85; id. Fam. 9, 8, 2; Ov. H. 18 (19), 81: vellem tam ferax saeculum haberemus...;tum ego te primus hortarer, etc.,
Plin. Ep. 4, 15, 8.—Referring to future time.(α).To a definite time before mentioned:(β).ut sit satius perdere Quam aut nunc manere tam diu, aut tum persequi,
i. e. after my future return, Ter. Ad. 2, 2, 27:jam nunc mente prospicio quae tum studia hominum, qui concursus futuri sint,
Cic. Div. in Caecin. 13, 42; id. Verr. 1, 13, 37; 1, 10, 30; id. Prov. Cons. 7, 17; id. Marcell. 9, 30:tum meae... Vocis accedet bona pars,
Hor. C. 4, 2, 45.—With the force of a conditional clause (cf. 3. b, supra), then, in this instance, if so: specta, tum scies. Plaut. Bacch. 4, 9, 100; cf.:B.quom videbis, tum scies,
id. ib. 1, 2, 37: tuom incendes genus;Tum igitur aquae erit tibi cupido, etc.,
id. Trin. 3, 2, 50; id. Curc. 2, 3, 17:confer sudantes, ructantes, refertos epulis... tum intelleges, etc.,
Cic. Tusc. 5, 34, 100; id. Planc. 18, 45; id. Phil. 2, 45, 115:agedum, dictatorem creemus... Pulset tum mihi lictorem qui sciet, etc.,
Liv. 2, 29, 12; Cic. Phil. 10, 3, 6; id. Or. 23, 78; 71, 235; Liv. 4, 22, 11; 5, 16, 10; 9, 11, 4.—Referring to a time subsequent to a time mentioned, then, thereupon.1.Simple sequence in time.(α).Time proper (only of an immediate sequence;(β).otherwise deinde, postea, etc., are used): tum cum corde suo divum pater atque hominum rex Effatur, etc.,
Enn. Ann. 179:dico ei quo pactod eam viderim erilem nostram filiam sustollere. Extimuit tum illa,
Plaut. Cist. 2, 3, 9; id. Bacch. 3, 3, 29; id. As. 4, 1, 58: tum ille egens forte adplicat Primum ad Chrysidis patrem se. Ter. And. 5, 4, 21; id. Eun. 3, 1, 17; Cato, R. R. 48 (49); 135 (136); so id. ib. 112 (113): equos quinto anno... amittere binos (dentes);tum renascentes eis sexto anno impleri,
Varr. R. R. 2, 7, 2 sq.: collo [p. 1909] cari jussit hominem in aureo lecto, abacosque complures ornavit... Tum ad mensam eximia forma pueros jussit consistere, eosque, etc., Cic. Tusc. 5, 21, 61:dixerat hoc ille, cum puer nuntiavit venire ad eum Laelium... Tum Scipio e cubiculo est egressus, etc.,
id. Rep. 1, 12, 18; id. Div. 2, 66, 135; id. Clu. 14, 40; id. Cat. 3, 5, 10; id. Ac. 2, 5, 13; id. Div. 1, 35, 77:hostes suos ab oppugnatione reduxerunt. Tum suo more conclamaverunt ut, etc.,
Caes. B. G. 5, 26; cf. id. ib. 7, 64; 5, 43 fin.;5, 48: adsurgentem ibi regem cuspide ad terram adfixit. Tum spolia caputque abscisum spiculo gerens... hostes fudit,
Liv. 4, 19, 5; 5, 21, 1; 1, 26, 9; 1, 18, 10; 1, 20, 1; 1, 22, 6; 1, 28, 4; 1, 28, 9; 2, 24, 4;3, 8, 11, etc.: tum Caesar cum exercitu Thessaliam petit,
Vell. 2, 52, 1; Val. Max. 5, 1, 3; Curt. 4, 3, 7; Tac. A. 3, 28; 11, 35; id. H. 4, 84; Ov. M. 2, 122; 4, 80; 7, 121; 10, 481; 14, 386; Flor. 1, 13, 12; Gell. 1, 19, 5; 1, 23, 5.—In partic., foll. by an abl. absol.:(γ).tum, prope jam perculsis aliis tribunis, A. Verginius Caesoni capitis diem dicit,
Liv. 3, 11, 9; 8, 32, 1; 10, 29, 12:tum omni spe perdita, Meherdates dolo ejus vincitur, traditurque victori,
Tac. A. 12, 15; 12, 16:tum, ferro extracto, confestim exanimatus est,
Nep. Epam. 9, 4.—Implying a connection between two events, hence, under these circumstances, accordingly, thereupon:2.at pater omnipotens ira tum percitus acri... Phaethonta... Deturbavit in terram,
Lucr. 5, 399:madefactum iri Graeciam sanguine... tum neque te ipsum non esse commotum, Marcumque Varronem et M. Catonem... vehementer esse perterritos,
Cic. Div. 1, 32, 68; cf. id. ib. 1, 34, 76; Caes. B. G. 4, 25; cf. id. ib. 5, 49; 5, 51;7, 59: quippe quibus nec domi spes prolis, nec cum finitimis conubia essent. Tum ex consilio patrum Romulus legatos circa vicinas gentes misit,
Liv. 1, 9, 2; 3, 26, 1; 3, 31, 7; 4, 45, 7.—Enumeration of a series of events; the co-ordinate clauses introduced by tum... tum, or primum (primo)... deinde... tum, etc.(α).Succession of time proper:(β).ducem Hannibali unum e concilio datum (a Jove), tum ei ducem illum praecepisse ne respiceret, illum autem respexisse, tum visam beluam vastam, etc.,
Cic. Div. 1, 24, 49; 1, 27, 57; 2, 28, 58 sq.:primo... deinde... tum... tum,
id. Fin. 1, 16, 50; 5, 23, 65; id. Tusc. 5, 2, 5:primum... deinde... tum... postremo,
id. N. D. 2, 1, 3; 3, 3, 6: primum colonos inde Romanos expulit: inde in Latinam viam transgressus, etc., inde Lavinium recepit; tum deinceps Corbionem, Vitelliam;postremum, etc.,
Liv. 2, 39, 4:primi consules sub jugum missi, tum ut quisque gradu proximus erat, tum deinceps singulae legiones,
id. 9, 6, 1:primo... deinde... tum... tum,
id. 21, 22, 8; id. praef. 9; 3, 28, 8: 5, 39, 7;23, 23, 6: deinde... deinde... Tum... post quas, etc.,
Curt. 3, 3, 24: primum... deinde... deinde... tum... postea, Masur. Gabin. ap. Gell. 5, 13, 5; Gai. Inst. 4, 60.—So in partic.: tum (also hic, et;(γ).not deinde or postea), to denote the succession of speakers in dialogue: immo duas dabo, inquit adulescens... Tum senex ille: Si vis, inquit, quattuor sane dato,
Plaut. Stich. 4, 1, 46 dub.:tum Piso... inquit, etc. Tum Quintus... inquit, etc. Hic ego... inquam, etc. Tum ille... inquit, etc. Tum Piso... inquit, etc. Et ille ridens... inquit, etc. Tum Piso exorsus est, etc.,
Cic. Fin. 5, 1, 2 sqq.:tum Atticus... inquit, etc. Tum ille... inquit, etc. Tum Brutus, etc. Tum ille, etc. Tum Atticus, etc. Tum Pomponius... inquit, etc.,
id. Brut. 3, 11 sqq., and through the whole treatise; cf. id. Ac. 1, 2, 4; 1, 3, 9; 1, 4, 13; 1, 12, 43 and 44; 2, 19, 63; id. N. D. 1, 6, 15 sqq.; id. Rep. 1, 13, 19 sqq.; Liv. 7, 10, 2 sqq.; 23, 12, 8; Tac. Dial. 3; 15; 25; 42; Gell. 3, 1, 11 sqq.; 18, 1, 9 sqq.; Ov. M. 14, 594.—Transf., of sequence or succession of thought, passing into mere co-ordination (v. C. 2. b, g), then... again... furthermore:C.qui mi in cursu obstiterit, faxo vitae is obstiterit suae. Prius edico ne quis, etc. Tum pistores scrofipasci qui, etc. Tum piscatores.... Tum lanii autem qui, etc.,
Plaut. Capt. 4, 2, 28; 4, 2, 34; 4, 2, 39: (res familiaris) primum bene parta sit, tum quam plurimis se utilem praebeat, deinde augeatur ratione, diligentia, etc., Cic. Off. 1, 26, 92; id. Ac. 2, 47, 146; id. Tusc. 1, 28, 68 sq.; 5, 40, 117; id. Ac. 2, 10, 30; id. de Or. 1, 42, 190; id. Cat. 4, 3, 5; id. Agr. 1, 2, 5; id. Clu. 2, 6; Liv. 3, 26, 11.—Hence, as co-ordinating conjunction, introducing an additional assertion, or thought.1.Alone, = praeterea, and then, besides, also, moreover, on the other hand (freq. in ante-class. style and in Cic.;2.rare in Livy and post-Aug. prose): argenti aurique advexit multum, lanam purpuramque multam... tum Babylonica peristromata, etc.,
Plaut. Stich. 2, 3, 54; id. Rud. 2, 4, 10; id. Bacch. 4, 3, 71; 4, 8, 17; id. Ps. 3, 2, 78; id. Aul. 1, 2, 6; 1, 3, 16; id. Men. 5, 5, 41; id. Mil. 4, 2, 13; id. Pers. 1, 3, 15; 4, 2, 3; Ter. And. 1, 5, 27; 1, 2, 21; 2, 3, 7; id. Eun. prol. 4; 5, 6, 15; id. Heaut. 2, 1, 16; Lucr. 4, 680; cf. id. 1, 494; 4, 1152:magnum ingenium L. Luculli, magnumque optimarum artium studium, tum omnis ab eo percepta doctrina... caruit omnino rebus urbanis,
Cic. Ac. 2, 1, 1; 2, 14, 43; id. Div. 1, 24, 50; 1, 42, 94; id. de Or. 1, 46, 201; id. Off. 1, 6, 19; id. Fin. 1, 6, 21; 2, 16, 53; id. Leg. 1, 5, 17; 1, 9, 26; id. Rab. Post. 14, 40; id. Phil. 13, 12, 26:altera ex parte Bellovaci instabant, alteram Camulogenus tenebat: tum legiones a praesidio interclusas maximum flumen distinebat,
Caes. B. G. 7, 59; id. B. C. 3, 49: naves convenerunt duae Punicae quinqueremes;duae ab Heraclea triremes... tum quinque Rhodiae quadriremes,
Liv. 42, 56, 6; 1, 40, 4; Sen. Vit. Beat. 3, 4; Just. 5, 10, 3.—Sometimes connecting two terms of the same clause, with the force of cum... tum (v. infra, 3. d.):quot me censes homines jam deverberasse, hospites tum civis?
Ter. Phorm. 2, 2, 14:faciendum est igitur nobis ut... veteranorum, tum legionis Martiae quartaeque consensus... confirmetur,
Cic. Phil. 3, 3, 7; Liv. 28, 43, 1 (in co-ordination often with etiam, autem, and sometimes with praeterea and porro; v. III. infra).—Tum as correlative of a preceding tum.(α).With an added assertion or thought: ita est haec hominum natio: voluptarii atque potatores, Tum sycophantae... plurimi In urbe habitant;(β).tum meretrices mulieres Nusquam perhibentur blandiores gentium,
Plaut. Men. 2, 1, 35; id. Ep. 2, 2, 28; id. Mil. 3, 1, 100; 3, 1, 102.—Tum... tum = nunc... nunc (modo... modo), sometimes... sometimes, now... now, at one time... at another (freq. in Cic., not in Caes., rare in Liv., and very rare in postAug. writers):(γ).tum huc, tum illuc inretitos impedit piscis,
Plaut. Truc. 1, 1, 17:tum hoc mihi probabilius, tum illud videtur,
Cic. Ac. 2, 43, 134:mihi... tum hoc tum illud probabilius videtur,
id. Off. 3, 7, 33; so id. Am. 4, 13; id. Sen. 13, 45; id. Top. 7, 31; id. N. D. 2, 19, 49:(alvus) tum restringitur, tum relaxatur,
id. ib. 2, 54, 136; id. Rep. 3, 13 (14), 23; id. Leg. 2, 7, 16; id. Or. 63, 212; id. Sen. 3, 7; id. Inv. 1, 37, 66:dictator tum appellare tum adhortari milites,
Liv. 8, 39, 4; Suet. Ner. 1; Gell. 1, 11, 15.—Tum may be repeated several times:plerique propter voluptatem tum in morbos graves, tum in damna, tum in dedecora incurrunt,
Cic. Fin. 1, 14, 47; 3, 7, 26;so three times,
id. N. D. 1, 12, 29; 1, 14, 37; 1, 15, 39; id. Inv. 1, 52, 98; id. Or. 3, 45, 177; id. Off. 1, 7, 22; id. Leg. 2, 17, 43; id. Top. 25, 96;four times,
id. N. D. 1, 43, 120; 2, 20, 52; 2, 39, 101; id. Verr. 2, 4, 34, § 75;five times,
id. N. D. 2, 5, 14; id. Inv. 1, 13, 17; 1, 41, 76; id. Verr. 2, 5, 36, § 94;six times,
id. ib. 1, 53, 120;seven times,
Quint. 9, 4, 133;nine times,
Cic. N. D. 2, 50, 51.—And in chronological order (to be distinguished from the instances B. 2. a and g):Atheniensium (rem publicam constituerunt) tum Theseus, tum Draco, tum Solo, tum Clisthenes, tum multi alii,
at different times, successively, Cic. Rep. 2, 1, 2.—Preceded or followed by other co-ordinate words (alias, modo, aliquando, aut... aut, nunc... nunc):(δ).ex quo intellegitur qualis ille sit quem tum moderatum, alias modestum, tum temperantem, alias constantem continentemque dicimus,
Cic. Tusc. 4, 16, 36:tum... tum... aliquando,
id. Div. 2, 2, 6:tum... tum... aut... aut,
id. Or. 61, 204:modo... tum autem,
id. N. D. 2, 40, 142:nunc... nunc... tum... tum,
Flor. 1, 17, 5.—Tum... tum = et... et, both... and, not only... but also, partly... partly, without regard to time, the second term being frequently strengthened by etiam (mostly post-Aug.):3.Milo Compsam oppugnans, ictusque lapide tum Clodio, tum patriae, quam armis petebat, poenas dedit,
Vell. 2, 68, 3:Muciam et Fulviam, tum a patre, tum a viro utramque inclitam,
Val. Max. 9, 1, 8:Caesar Pompejo tum proprias, tum etiam filiae lacrimas reddidit,
id. 5, 1, 10; Quint. 7, 3, 18; Sen. Q. N. 4, 2, 28; id. Clem. 1, 19, 2; Front. Aquaed. 1; Tac. A. 12, 33; Suet. Tit. 3; Nep. praef. 8;and with etiam,
Val. Max. 2, 2, 8; 5, 9, 1; 7, 6 prooem.; Nep. Them. 2, 3.—As correlative with a preceding cum, introducing particular after a universal or a stronger or more important assertion after a weaker or less important.a.Connecting complete sentences with different predicates, cum... tum = as... so, while... (tum being not translated; ante-class. cum always with indic.; class. with subj. or indic.):b.quom antehac te amavi, et mihi amicam esse crevi... tum id mihi hodie aperuisti,
Plaut. Cist. 1, 1, 2; id. Truc. 4, 1, 6:quom id mihi placebat, tum uno ore omnes omnia Bona dicere,
Ter. And. 1, 1, 69; id. Phorm. 1, 4, 10:quae cum res tota ficta sit pueriliter, tum ne efficit quidem quod vult,
Cic. Fin. 1, 6, 19; id. Tusc. 5, 39, 13; id. Fam. 13, 16, 1; and so with subj., id. N. D. 1, 1, 1; id. Off. 3, 2, 5; id. Lael. 7, 23; id. Brut. 39, 145; 11, 250:cum omnium rerum simulatio est vitiosa, tum amicitiae repugnat maxime,
id. Lael. 25, 91; id. Div. 2, 27, 58; and so with indic., id. Planc. 33, 80; id. Tull. 4, 8; id. Div. in Caecil. 20, 65; id. Sest. 1, 2; id. Fam. 16, 4, 4:haec cum merito ejus fieri intellegebat, tum magni interesse arbitrabatur, etc.,
Caes. B. G. 5, 4; 3, 16; id. B. C. 1, 58; Liv. 3, 34, 1; 4, 53, 4.—Clauses with the same predicate, which is placed after the first clause (always with indic.):c.nam mihi, cum multa eximie divineque videntur Athenae tuae peperisse, tum nihil melius illis mysteriis quibus, etc.,
Cic. Leg. 2, 14, 36; id. Tusc. 4, 18, 42; id. Phil. 2, 5, 12; Liv. 4, 46, 10; 6, 38, 10.—Clauses with a common predicate placed before both co-ordinate terms, cum... tum = not only, but also; as... so especially:d.visa est Arcesilae cum vera sententia, tum honesta et digna sapiente,
Cic. Ac. 2, 24, 77; id. Fin. 1, 16, 51; 2, 35, 119; 3, 1, 3:movit patres conscriptos cum causa tum auctor,
Liv. 9, 10, 1; 4, 57, 2; Suet. Ner. 46 init. —With a common predicate after both co-ordinate terms:e.quom virum tum uxorem, di vos perdant,
Plaut. Men. 4, 2, 103:luxuria cum omni aetati turpis tum senectuti foedissima est,
Cic. Off. 1, 34, 123; id. Clu. 59, 161; id. Verr. 2, 1, 34, § 86; id. N. D. 1, 21, 57; id. Deiot. 9, 26; id. Clu. 16, 46:concitatos animos flecti quam frangi putabat cum tutius tum facilius esse,
Liv. 2, 23, 15; 6, 9, 8; 1, 57, 1; 10, 26, 13; Tac. Dial. 5.—With tum several times repeated:quem pater moriens cum tutoribus et propinquis, tum legibus, tum aequitati magistratuum, tum judiciis vestris commendatum putavit,
Cic. Verr. 2, 1, 58, § 151; cf. esp. id. Planc. 40, 95. —Tum, in this construction, is freq. strengthened,(α).By vero:(β).cum haec sunt videnda, tum vero illud est hominis magni, etc.,
in particular, Cic. Clu. 58, 159; id. Mur. 27, 55; id. Phil. 3, 5, 12; 7, 3, 9; cf. id. Or. 1, 23, 106; 3, 16, 60; Liv. 34, 39, 9; Quint. 12, 1, 25.—By maxime, above all, most of all, especially, chiefly:(γ).cum omnibus in rebus temeritas in adsentando turpis est, tum in eo loco maxime in quo ju dicandum est quantum, etc.,
Cic. Div. 1, 4, 7; id. Tusc. 4, 1, 1; 5, 12, 36; id. Rosc. Am. 25, 69:cum infamia atque indignitas rei impediebat, tum maxime quod, etc.,
Caes. B. G. 7, 56; Sall. J. 43, 5; Liv. 1, 8, 2; Suet. Claud. 30; Quint. 6, 1, 29.—By praecipue, especially, chiefly, above all:(δ).cum omnium sociorum provinciarumque rationem diligenter habere debetis, tum praecipue Siciliae,
Cic. Verr. 2, 2, 1, § 2; id. Fam. 13, 11, 3:fortuna quae plurimum potest cum in reliquis rebus, tum praecipue in bello,
Caes. B. C. 3, 68; Liv. 22, 43, 11; 1, 40, 3; Quint. 1, 1, 29; 1, 10, 13; 5, 10, 106; Plin. Ep. 4, 3, 2.—By inprimis, chiefly, principally:(ε).cum multa non probo, tum illud inprimis quod, etc.,
Cic. Fin. 1, 6, 18; id. Fam. 12, 22, 3.—By cumprimis, chiefly, principally: quapropter bene cum superis de rebus habenda Nobis est ratio... tum cumprimis Unde anima atque animi constet [p. 1910] natura videndum, Lucr. 1, 131.—(ζ).By certe, especially, at least, assuredly:(η).at cum de plurimis eadem dicit, tum certe de maximis,
Cic. Fin. 4, 5, 13; id. Fam. 7, 4; cf. Quint. 2, 1, 10.—By nimirum, assuredly, undoubtedly:(θ).cum plurimas... commoditates amicitia contineat, tum illa nimirum praestat omnibus quod, etc.,
Cic. Am. 7, 23. —By etiam, besides, as well:(ι).cum omnes omnibus ex terris homines improbos audacesque collegerat, tum etiam multos fortes viros et bonos... tenebat,
Cic. Cael. 6, 14; id. Ac. 2, 10, 31; id. Tusc. 1, 1, 2:quos tu cum memoriter, tum etiam erga nos amice et benevole collegisti,
id. Fin. 1, 10, 34; id. Verr. 2, 3, 23, § 56:cum sua virtute, tum etiam alienis vitiis,
id. Leg. 23, 67; id. Fin. 2, 12, 38; id. N. D. 2, 37, 95; id. de Or. 3, 60, 225; Liv. 1, 21, 2; 7, 23, 6; 7, 32, 10; Val. Max. 7, 2, 3; 3, 2, 10; 9, 6, 3; Quint. 9, 1, 20; 9, 4, 143.—By quoque, also, besides, as well:(κ).cum potestas major, tum vir quoque potestati par hostes trans Anienem submovere,
Liv. 4, 17, 11; 1, 22, 2; cf. Quint. 12, 10, 72.—By et, also, besides, too:(λ).cujus mortem cum luctus civitatis, tum et dictaturae undecim insignem fecere,
Just. 19, 1, 7.—By praeterea, moreover, besides:II.dicimus C. Verrem cum multa libidinose fecerit, tum praeterea quadringentiens sestertium ex Sicilia abstulisse,
Cic. Verr. 1, 18, 56.Tum as correlative of dependent clauses (freq. in ante - class. writings and Cic., rare in post-Aug. writings).A. 1.Referring to definite past time.a.Tum as antecedent of cum:b.jam tum cum primum jussit me ad se arcessier, Roget quis, Quid tibi cum illa?
Ter. Eun. 3, 3, 4; id. Heaut. 2, 3, 21:qui (Hercules) tum dolore frangebatur cum immortalitatem ipsa morte quaerebat,
Cic. Tusc. 2, 8, 20:bene apud majores nostros senatus tum cum florebat imperium decrevit ut, etc.,
id. Div. 1, 41, 91; id. Phil. 2, 44, 114; id. Div. 1, 17, 30; id. Verr. 2, 2, 66, § 160; id. Clu. 33, 89; id. Verr. 1, 2, 5; id. Brut. 2, 7; 23, 89; id. Off. 3, 27, 100; id. Agr. 2, 24, 64; id. Phil. 2, 39, 100; 3, 4, 11:tum mittendos legatos fuisse cum Perseus Graecas urbes obsideret,
Liv. 45, 3, 7:tum cum Vipereos sparsi... dentes,
Ov. M. 4, 572; id. H. 3, 23; Val. Max. 6, 1, 12.—After pluperf.:nam tum cum in Asia res magnas permulti amiserant scimus Romae solutione impedita fidem concidisse,
Cic. Imp. Pomp. 7, 19; Val. Max. 3, 6, 1; 2, 8, 15 fin. —Tum inserted in the temporal clause:cum Davo egomet vidi jurgantem ancillam... quom ibi me adesse neuter tum praesenserat,
Ter. And. 5, 1, 20.—Tum, introducing the apodosis of the temporal clause (generally not transl. in Engl.).(α).Of coincident events, cum... tum = while: quom genui tum morituros scivi, Enn. ap. Cic. Div. 1, 58, 132 (Trag. Rel. v. 361 Vahl.); Ter. Phorm. 3, 2, 18:(β).cum minime videbamur, tum maxime philosophabamur,
Cic. N. D. 1, 3, 6; id. Agr. 2, 11, 26; id. Cael. 26, 63; id. Phil. 3, 5, 13:cum pavida mulier nullam opem videret, tum Tarquinius fateri amorem, orare, etc.,
Liv. 1, 58, 3; 5, 11, 4. —Tum = deinde, usu. after a pluperf.:2.id cum Sulla fecisset, tum ante oppidum Nolam Samnitium castra cepit,
Cic. Div. 1, 33, 72; id. Brut. 92, 319; id. Ac. 2, 3, 9; 2, 3, 15; id. Fin. 1, 8, 26; id. Tusc. 4, 20, 45; id. Div. 1, 25, 53; 2, 2, 7; id. Rep. 2, 25, 47; Liv. 21, 11, 8; cf. id. 1, 26, 7; 23, 22, 4.—Inserted in the apodosis:cum jam humanae opes egestae a Veis essent, amoliri tum deum dona,
Liv. 5, 22, 3.—Referring to definite present time:3.quem esse negas, eundem esse dicis. Cum enim miserum esse dicis, tum eum qui non sit, dicis esse,
Cic. Tusc. 1, 6, 12.—Referring to indefinite time.a.As antecedent of the clause, = at the time when, at a time when, whenever: hominum inmortalis est infamia;b.etiam tum vivit quom esse credas mortuam,
Plaut. Pers. 3, 1, 28; id. As. 1, 3, 55; id. Merc. 3, 2, 7; Cato, R. R. 31:nec sibi enim quisquam tum se vitamque requirit Cum pariter mens et corpus sopita quiescunt,
Lucr. 3, 919; 4, 444; 4, 455;4, 1166: omnis praedictio mali tum probatur cum ad praedictionem cautio adjungitur,
Cic. Div. 2, 25, 54; id. Fin. 2, 32, 104; id. N. D. 2, 3, 9: tum cum sine pondere suci Mobilibus ventis arida facta volant, Ov. H. 5, 109; Cic. Ac. 1, 12, 44; 2, 27, 88; id. Fin. 4, 8, 20; id. Tusc. 3, 9, 20; 5, 26, 73; id. N. D. 1, 4, 9; id. Off. 1, 27, 93.—Tum maxime... cum plurimum = eo magis quo magis:eam (partem animi) tum maxime vigere cum plurimum absit a corpore,
Cic. Div. 1, 32, 70; so, cum maxime... tum maxime; v. b. a foll.—Tum introducing the apodosis.(α).As coincident:(β).quom amamus, tum perimus,
Plaut. Truc. 1, 2, 94:ulmus, cum folia cadunt, tum iterum tempestiva est,
Cato, R. R. 17; so id. ib. 155 (156):cum ea quae quasi involuta fuerunt, aperti sunt, tum inventa dicuntur,
Cic. Ac. 2, 8, 26; id. Fin. 5, 10, 29; 1, 17, 57; id. N. D. 2, 52, 129; 1, 19, 49; id. Imp. Pomp. 6, 15.—Cum maxime... tum maxime = quo magis eo magis:nam quom pugnabant maxume, ego tum fugiebam maxume,
Plaut. Am. 1, 1, 45:quamobrem omnes, cum secundae res sunt maxume, tum maxume Meditari secum oportet, etc.,
Cic. Tusc. 3, 14, 30 poet. —As subsequent:4.ad legionem quom itum, adminiculum eis danunt tum jam aliquem cognatum suum,
Plaut. Most. 1, 2, 47:eo cum accessit ratio argumentique conclusio... tum et perceptio eorum omnium apparet,
Cic. Ac. 2, 10, 30; 2, 41, 128; id. Fin. 5, 9, 24; 1, 20, 69; 5, 15, 41; id. Tusc. 1, 4, 8; 1, 24, 58; 3, 2, 3; id. N. D. 2, 48, 123; id. Div. 2, 19, 44.—Referring to future time.(α).Tum as antecedent of cum:(β).quom mi haec dicentur dicta, tum tu, furcifer, quasi mus in medio pariete vorsabere,
Plaut. Cas. 1, 51; id. Bacch. 3, 4, 20:non committam ut tum haec res judicetur cum haec frequentia Roma discesserit,
Cic. Verr. 1, 18, 54; id. Agr. 2, 17, 44; 2, 25, 67; id. Fin. 4, 22, 62; id. Tusc. 1, 20, 46; Liv. 23, 13, 4; 41, 10, 7; Ov. M. 2, 651; id. H. 15, 293; Nep. Them. 6, 5.—Tum introducing the apodosis:B.quom videbis, tum scies,
Plaut. Bacch. 1, 2, 37; 4, 6, 30:de quo cum perpauca dixero, tum ad jus civile veniam,
Cic. Leg. 1, 12, 34; id. Clu. 2, 6; 4, 9; Liv. 3, 56, 10.—With temporal clause, introduced by ubi.1.Tum as antecedent of the clause (very rare):2.vitem novellam resecare tum erit tempus ubi valebit,
Cato, R. R. 33:tum tu igitur demum id adulescenti aurum dabis, ubi erit locata virgo in matrimonium?
Plaut. Trin. 3, 3, 52.—Tum introducing the apodosis.(α).Referring to definite past time (tum always = deinde):(β).ubi eorum dolorem majorem quam ceterorum cognovi, tum meum animum in illos, tum mei consilii causam proposui, tum eos hortatus sum, etc.,
Cic. Verr. 2, 4, 63, § 140; Sall. J. 94, 3:ubi illuxit, et Romanis Punica et Gallica arma cognita, tum dubitationem exemere,
Liv. 25, 10, 5; 1, 9, 10; 4, 57, 3; 9, 43, 16; 21, 25, 12; 23, 11, 4.—Referring to indefinite time:(γ).post ubi tempust promissa jam perfici, Tum coacti necessario se aperiunt,
Ter. And. 4, 1, 8: Cato, R. R. 3 init.; 17:ubi jam morbi se flexit causa... Tum quasi vaccillans primum consurgit,
Lucr. 3, 503; 6, 129; 6, 526.—Referring to future time:C.otium ubi erit, tum tibi operam ludo et deliciae dabo,
Plaut. Rud. 2, 4, 13; id. Stich. 4, 2, 14:ubi tu voles, Ubi tempus erit, sat habet si tum recipitur,
Ter. Eun. 3, 2, 32; Plaut. Truc. 4, 4, 18; id. Bacch. 4, 3, 72; id. Pers. 4, 7, 19; id. Cas. 3, 2, 27:ut ubi id interrogando argumentis firmavero, tum testes ad crimen accommodem,
Cic. Verr. 1, 18, 55:ubi haerere jam aciem videris, tum terrorem equestrem infer,
Liv. 6, 12, 10; 22, 55, 8.—With a temporal clause introduced by postquam.1.Tum as antecedent of the clause (very rare):2.Flaminius qui ne quieto quidem hoste ipse quieturus erat, tum vero postquam res sociorum ante oculos prope suos ferri vidit, suum id dedecus ratus, etc.,
Liv. 22, 3, 7; Val. Max. 3, 8, 1 (v. infra, III. A. 2. a. b).—Tum introducing the apodosis (always = deinde).(α).Referring to definite past time:(β).posteaquam e portu piratae exierunt, tum coeperunt quaerere homines, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 38, § 100; Sall. J. 106, 6; 84, 1; id. Cat. 51, 40 (al. tunc):postquam satis virium collectum videbat, tum ex suis unum sciscitatum Romam ad patrem misit,
Liv. 1, 54, 5; 3, 66, 5; 6, 13, 4; 22, 48, 4; 25, 10, 6; Gell. 5, 3, 6.—Referring to indefinite time: postquam vero commoditas quaedam... dicendi copiam consecuta est, tum ingenio freta malitia pervertere urbes adsuevit, Cic. Inv. 1, 2, 3.—D.With a temporal clause introduced by ut.1.Tum as antecedent of the clause (very rare):2.tum vero ingentem gemitum dat Ut spolia, ut currus, utque ipsum corpus amici... conspexit,
Verg. A. 1, 485; cf. id. ib. 12, 218.—Tum introducing the apodosis.(α).Of definite past time:(β).nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi, puto, prae timore hic excidisse Cistellam,
Plaut. Cist. 4, 2, 46:sed ut intellectum est quantam vim haberet accurata... oratio, tum etiam magistri dicendi multi subito exstiterunt,
Cic. Brut. 8, 30; id. Phil. 9, 4, 9; Liv. 24, 44, 10; id. 21, 54, 9; 23, 34, 6.—Referring to future time:E.neque ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,
Cic. de Or. 2, 34, 146:traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum, si eam Romanus rite emisisset, victoriam de Vejentibus dari (= si quando),
Liv. 5, 15, 11 Weissenb. ad loc.—With a temporal clause introduced by quando.1.Tum as antecedent of the clause.(α).Of definite past time:(β).auctoritatem senatus exstare sentio, tum, quando Alexandro mortuo, legatos Tyrum misimus,
Cic. Agr. 2, 16, 41.—Of future time:2.at scire tum memento quando id quod voles habebis,
Plaut. Capt. 2, 1, 41; id. Mil. 3, 1, 213; id. Most. 3, 1, 136; id. Men. 5, 7, 57:utinam tum essem natus quando Romani dona accipere coepissent,
Cic. Off. 2, 21, 75.—Tum introducing the apodosis.(α).Of indefinite time (quando = whenever):(β).quando esurio tum crepant (intestina),
Plaut. Men. 5, 5, 27; id. Truc. 1, 1, 15; id. Ps. 4, 7, 85:quando mulier dotem marito dabat, tum quae ex suis bonis retinebat reciperare dicebatur,
Gell. 17, 6, 6; 7 (6), 14, 4.—Of future time:F.at tu, quando habebis, tum dato,
Plaut. Men. 3, 3, 23:quando ab eadem parte sol eodemque tempore iterum defecerit, tum signis omnibus ad principium revocatis, expletum annum habeto,
Cic. Rep. 6, 22, 24:quando mihi usus venerit, tum quaeram ex te atque discam,
Gell. 6 (7), 17, 4.—In the apodosis after simul ac:G.an simul ac nubes successere, ipse in eas tum Descendit (Juppiter), prope ut hinc teli determinet ictus?
Lucr. 6, 402.—With a temporal clause introduced by dum.1.Tum as antecedent:2.sanctius visum est nomen Augusti, ut scilicet jam tum dum colit terras, ipso numine ac titulo consecretur,
Flor. 2, 33, 66 (4, 12, 66).—Tum introducing the apodosis:H.dum habeat, tum amet,
Plaut. Truc. 2, 1, 23:dum se glomerant... tum pondere turris Procubuit,
Verg. A. 9, 540.—As antecedent of quamdiu:K.qui cum tibi amicus non modo tum fuerit quamdiu tecum in provincia fuerit, verum etiam nunc sit cum, etc.,
Cic. Verr. 2, 2, 24, § 58.—Denoting a logical consequence after quando and cum:L.quando ergo erga te benignus fui... tum te mihi benigne itidem addecet... referre gratiam,
Plaut. Rud. 5, 3, 35:cum magnus numerus deesset, tum iste homo nefarius in eorum locum... substituere coepit cives Romanos,
Cic. Verr. 2, 5, 28, § 72.—After relative clauses denoting time: qua tempestate Paris Helenam innuptis junxit nuptiis, Ego tum gravida expletis jam fere ad pariendum mensibus, Poet. ap. Cic. de Or. 3, 58, 219 (Trag. Rel. p. 246 Rib.).—M.With conditional clauses.1. (α).Tum as antecedent of clause:(β).tum pol ego interii, homo si ille abiit,
Plaut. Ps. 4, 1, 6; id. Men. 2, 2, 71; Ter. Heaut. 4, 3, 40:si tenuis causa est, tum etiam argumentandi tenue filum,
Cic. Or. 36, 124; id. Rep. 1, 40, 62; 2, 9, 15; id. Fin. 1, 19, 63; id. N. D. 1, 6, 13; id. Verr. 2, 3, 47, § 112:tum vero ego nequiquam Capitolium servaverim si civem in servitutem duci videam,
Liv. 6, 14, 4; 3, 9, 11; 6, 14, 4; 7, 34, 14; Cato ap. Plin. 29, 1, 7, § 14; Gell. 2, 12, 1 sq.; 4, 13, 1; 14, 2, 21.—Tum introducing the apodosis:2.si triduum hoc hic erimus, tum arbores in te cadent,
Plaut. Men. 2, 3, 30; id. Rud. 5, 2, 59; 3, 4, 49; id. As. 1, 3, 89; id. Rud. 1, 3, 13; id. Ps. 4, 1, 1; 4, 1, 48 (39); Ter. Eun. 2, 3, 64; 3, 1, 17; id. Phorm. 1, 3, 19; Cato, R. R. 26; cf. id. ib. 27:quod si, ut spero, cepero, tum vero litteras publice mittam,
Cic. Fam. 2, 10, 3; id. Div. 1, 44, 100; cf. id. Ac. 2, 10, 32; id. Fin. 2, 4, 79; id. N. D. 3, 36, 87; id. Rep. 1, 43, 66: id. [p. 1911] Rosc. Am. 49, 142:si dimicandum erit, tum tu in novissimos te recipito,
Liv. 7, 40, 13; 8, 10, 12; Hor. S. 1, 2, 97; Ov. M. 7, 32.—Esp., denoting the consequences of perjury in ancient formulas of oaths: si ego injuste illos homines dedier mihi exposco, tum patriae compotem me numquam siris esse,
Liv. 1, 32, 7; 1, 24, 8; 22, 53, 11; hence, quid si falles? Me. Tum Mercurius Sosiae iratus siet, Plaut. Am. 1, 1, 239; 3, 2, 52; id. Aul. 4, 10, 50; cf. also Liv. 3, 64, 10.—With a condition contrary to fact.(α).Tum, antecedent of clause:(β).tum esset ostentum, si anguem vectis circumplicavisset,
Cic. Div. 2, 28, 62; id. Verr. 2, 2, 68, § 164:tum id audirem si tibi soli viveres,
id. Marcell. 8, 25; id. Fin. 4, 13, 33; id. Div. 2, 35, 73.—Tum introducing the apodosis:N.si quidem me amaret, tum istuc prodesset,
Ter. Eun. 3, 1, 56:quodsi omnia nobis quae ad victum pertinent. suppeditarentur, tum optimo quisque ingenio, totum se in cognitione et scientia collocaret,
Cic. Off. 1, 44, 158. —After an abl. absol.1. (α).Referring to definite past time:(β).ut morte ejus nuntiata tum denique bellum confectum arbitraretur,
Cic. Mur. 16, 34:sed confecto proelio tum vero cerneres quanta vis animi fuisset in exercitu Catilinae,
Sall. C. 61, 1:ita rebus divinis peractis tum de bello deque republica dictator rettulit,
Liv. 22, 11, 1; 2, 29, 1; 2, 29, 3; 3, 56, 1; 5, 50, 8; Plin. 11, 20, 22, § 68.—Referring to indefinite time:(γ).hisce omnibus rebus consideratis, tum denique id quod primum est dicendum, postremum soleo cogitare, quo utar exordio,
Cic. Or. 2, 77, 315.—Referring to future time (the abl. absol. = a fut. perf.):2.ita prope XL. diebus interpositis tum denique se responsuros esse arbitrantur,
Cic. Verr. 1, 10, 31; 1, 18, 54; id. Fin. 4, 13, 32; id. Scaur. Fragm. 10, 22.—With pres. participles (post-class.):III.tacentibus cunctis, tum ipse (dixit), etc.,
Just. 12, 15, 6.Particular connections.A.With other particles of time.1.Jam tum, already at that time, i. e. earlier than might be anticipated:2.jam tum erat suspitio Dolo malo haec fieri,
Ter. Eun. 3, 3, 8; cf. id. ib. 4, 4, 58; id. Phorm. 5, 8, 34:quippe etenim jam tum divom mortalia saecla Egregias animo facies vigilante videbant,
Lucr. 5, 1169; 5, 1037:ut mihi jam tum divinasse ille (Romulus) videatur hanc urbem sedem aliquando summo esse imperio praebituram,
Cic. Rep. 2, 5, 10; 2, 7, 12; id. Div. 2, 57, 118; id. Tusc. 4, 2, 4:jam tum in Palatio monte Lupercal hoc fuisse ludicrum ferunt,
Liv. 1, 5, 1; 1, 7, 16; 1, 41, 7; 10, 21, 14;24, 49, 1: ut jam tum qualis futurus esset ostenderet,
Suet. Dom. 1; Curt. 4, 6, 29.—Tum demum and tum denique, then only, then at length, then at last, not till then, i. e. later than might be expected, implying delayed action.a.Tum demum.(α).In gen.:(β).adversisque in rebus noscere qui sit. Nam verae voces tum demum pectore ab imo Eiciuntur,
Lucr. 3, 58:tum demum Liscus, oratione Caesaris adductus, quod antea tacuerat proponit,
Caes. B. G. 1, 17; 5, 33; Sall. J. 46, 1:nec ante in campum degressi sunt quam, etc. Tum demum castra Etruscorum pro moenibus Fidenarum posita,
Liv. 4, 17, 12; 45, 12, 6; 2, 20, 11; 5, 39, 2; 23, 19, 15 et saep.; Val. Max. 1, 6, 10; 1, 7, 4; Curt. 3, 12, 12; Tac. A. 3, 18; 3, 47.—In partic., referring to clauses introduced by cum, ubi, si, or abl. absol. (v. II. A. B. L. M.), denoting absolute restriction to the terms of the clause:(γ).imo etiam ubi expolivero, magis hoc tum demum dices,
Plaut. Poen. 1, 1, 60:tum demum mihi procax Academia videbitur si aut consenserint omnes, aut, etc.,
Cic. N. D. 1, 6, 13:cum is Casilini eo die mansurum dixisset, tum demum cognitus est error,
Liv. 22, 13, 8; Vell. 2, 115, 4; Val. Max. 3, 8, 1 fin.; 7, 2, 4; Curt. 3, 11, 6; Plin. Ep. 8, 20, 7.—Sometimes = nunc demum (anteclass.): victus es, Chaline. St. Tum nos demum vivere. Olympio. Gaudeo, Plaut. Cas. 2, 6, 65.—b.Tum denique.(α).In gen.:(β).tum denique tauros in gregem redigo,
Varr. R. R. 2, 5:injecta glaeba tumulus is (locus) ubi humatus est vocatur, ac tum denique multa religiosa jura complectitur,
Cic. Leg. 2, 22, 57; id. Fin. 3, 22, 76; id. Tusc. 3, 26, 61: nequiquam temptati ut tum denique desisterent impediendo bello, Liv. 4, 55, 5; Ov. M. 4, 519; 7, 857; 10, 664.—Referring to clauses with cum, etc. (v. II. A. B. L. M.):3.tum denique homines nostra intellegimus bona quom quae in potestate habuimus ea amisimus,
Plaut. Capt. 1, 2, 33:quo cum venerimus, tum denique vivemus,
Cic. Tusc. 1, 31, 75; 3, 31, 75; id. Leg. 2, 4, 10; id. Rep. 1, 6, 11; so,tum denique si,
id. Fam. 14, 2, 3; id. Q. Fr. 1, 1, 10, § 29; id. Verr. 2, 2, 1, § 1:indicandum primum fuisse, dein petendum praesidium, postremo ni impetraretur, tum denique querendum,
Liv. 23, 43, 2; Cato ap. Plin. 17, 18, 29, § 126 (for tum vero denique after ut, Cic. Phil. 9, 4, 9, v. II. D. 2. a).—Tum primum (rarely primo), then for the first time:4. a.tum genus humanum primum mollescere coepit,
Lucr. 5, 1014:ludorum gratia quos tum primum anniversarios in circo facere constituisset,
Cic. Rep. 2, 7, 12; id. Sen. 21, 78; Caes. B. G. 7, 11:ponte sublicio tum primum in Tiberi facto,
Liv. 1, 33, 6; 2, 41, 3; 39, 22, 2; 2, 20, 6; 39, 49, 4; Vell. 2, 37, 5; Tac. A. 2, 27; id. H. 4, 57; Curt. 3, 12, 26. —Deinde tum (very rare):b.primum ea quae sumus acturi cogitare debemus, deinde tum dicere ac facere,
Varr. L. L. 6, 6, 62.—Tum deinde.(α).= tum demum or tum denique, then at length, not till then, then only:(β).nonne optime patronus occurrat prius conviciis luxuriae, etc., tum deinde narret de bonis Pallae? etc.,
Quint. 4, 2, 27; 12, 10, 11:emam, aedificabo, credam, exigam, honores geram: tum deinde lassam senectutem in otium referam,
Sen. Ep. 101, 4; Plin. 16, 44, 95, § 251.—So corresp. with cum:quas cum solus pertulisset, tum deinde comitia collegae subrogando habuit,
Liv. 2, 8, 3 (Weissenb. demum, by conj.); Col. R. R. 1, 6, 13. —= an emphatic deinde: nam praetermisit quod in prima parte sumere debuit;c.tum deinde eodem ipso quod omiserat quasi proposito ad confirmandum aliud utitur,
Gell. 2, 8, 3; 13, 24 (23), 1; Just. 2, 1, 19.—With hic:d.hic tum repente Pacilius quidam accedit, ait, etc.,
Cic. Verr. 2, 2, 38, § 94:hic ego tum ad respondendum surrexi,
id. Clu. 18, 51; 27, 73:hic tum injectus est hominibus scrupulus,
id. ib. 28, 76; id. Sest. 11, 25.—Tum postea:5.tum postea complorantibus nostris, dies quidem tandem inluxit,
Gell. 19, 1, 3; so id. 14, 3, 10 (for quid tum postea, v. D. 1.).—With interim:B.unum, alterum, tertium annum Sassia quiescebat... Tum interim, Q. Hortensio, Q. Metello coss.... despondet ei filiam suam,
Cic. Clu. 64, 179.—With particles of emphasis.1.Tum vero (sometimes tum enimvero or enimvero tum), then indeed, at that crisis, then if not before, etc., or merely = emphatic then, denoting either coincidence or sequence of action.(α).In gen.:(β).discedit a Melino Cluentia. Tum vero illa egregia mater palam exsultare... coepit,
Cic. Clu. 5, 14; 22, 61; id. Agr. 1, 1, 3; id. Verr. 2, 5, 41, § 107:semper equidem magno cum metu incipio dicere... tum vero ita sum perturbatus ut, etc.,
id. Clu. 18, 51:tum vero dubitandum non existimavit quin ad eos proficisceretur,
Caes. B. G. 2, 8; 5, 37; id. B. C. 1, 82; 2, 42:Aruns Tarquinius et Tullia minor... junguntur nuptiis. Tum vero in dies infestior Tulli senectus... coepit esse,
Liv. 1, 47, 1; 2, 22, 6; 4, 49, 13; 10, 19, 12; 21, 45, 9; 21, 58, 5; Ov. M. 2, 227; 7, 685; Curt. 4, 13, 1; 3, 11, 5; Tac. Agr. 37.—And in enumerations:deinde... post autem... tum vero ipsam veterem Karthaginem vendunt,
Cic. Agr. 1, 2, 5.—As correlative of temporal or conditional clauses, and after abl. absol.:2.quod ubi Romam est nuntiatum, senatui metum injecit ne tum vero sustineri nec in urbe seditio, nec in castris posset,
Liv. 5, 7, 4; Sall. J. 94, 3:tum vero... si,
Cic. Fin. 1, 19, 63; Liv. 6, 14, 4 (v. II. M. 1. a, b).—With cum, Liv. 32, 12, 1:quae postquam frustra temptata rogumque parari... vidit, Tum vero gemitus... Edidit,
Ov. M. 2, 621; Sall. J. 106, 6; 84, 1; id. Cat. 51, 40; v. C. 1. b. (so, tum vero denique after ut, Cic. Phil. 9, 4, 9; v. II. D. 2. and M. 1.).—Tum quidem, at that time, thereupon, then at least (usu. opposed to a later time): dixit sibi in somnis visum esse, etc. Et tum quidem incolumis exercitum liberavit; post triennium autem devovit se, etc., Cic. Div. 1, 24, 51; so,3.actum quidem,
id. Fl. 25, 59; id. Lael. 11, 39:et tum quidem ab Dio Perseus in interiora regni recepit se... post dies paucos, etc.,
Liv. 42, 39, 1; 1, 57, 10; 3, 2, 10;7, 17, 3.—Often in resuming the narrative after a digression: ac tum quidem regem... filium appellat,
Curt. 4, 7, 25.—Merely emphatic:Duillio Cornelioque coss. etiam mari congredi ausus est. Tum quidem ipsa velocitas classis comparatae victoriae auspicium fuit,
Flor. 1, 18 (2, 2), 7; so id. 1, 22 (2, 6), 20; 1, 40 (3, 5), 12.—With cum, Tac. Dial. 11.—Ne tum quidem, not even then:4.num quis horum miser hodie? Ne tum quidem, post spiritum extremum,
Cic. Tusc. 1, 37, 89; id. Div. 1, 26, 55; id. Verr. 2, 2, 40, § 98:ubi ne tum quidem eos prodire intellexit,
Caes. B. G. 1, 50; 7, 53; Tac. H. 5, 21; Curt. 3, 2, 18.—With cum:ille vere ne tum quidem miser cum ab Oroete in crucem actus est,
Cic. Fin. 5, 30, 92; so id. Tusc. 5, 20, 57; id. Verr. 2, 5, 23, § 59; Liv. praef. 12; 39, 39, 11.—Tum maxime (sometimes tum cummaxime).(α).Especially at that time, chiefly then: illi sumposia, nos convivia quod tum maxime simul vivitur, Cic. Fam. 9, 24, 35; id. Leg. 2, 11, 26.—With cum:(β).quae quidem vis tum maxime cognita est cum... M. Cato, legem suadens, in Galbam multa dixit,
Cic. Brut. 23, 89; id. Sest. 21, 47; id. Par. 4, 1, 29.—Just then, just at that moment (not ante-Aug.):(γ).regi, tum maxime captivos ex Illyrico vendenti,
Liv. 43, 20, 3; 1, 10, 1:per totam aciem vulgatum est, castra amissa esse, et tum cummaxime ardere,
id. 40, 32, 1; so,tum cummaxime,
id. 43, 7, 8:corpus enim suum a caupone trucidatum tum maxime plaustro ad portam ferri,
Val. Max. 1, 7, ext. 10; 2, 10, 2; 3, 2, 2 fin.; Curt. 3, 4, 14; 6, 6, 10; Plin. 2, 63, 63, § 154; Quint. 2, 15, 30; 2, 61, 31; Suet. Caes. 65; id. Calig. 53.—So with cum:et quod tum maxime Abydum oppugnaret cum rex ab Attalo et Rhodiis ultro se bello lacessitum diceret,
Liv. 31, 18, 2; Sen. Ira, 1, 15, 2.—Strengthening the co-ordinate tum after cum, so especially; v. I. C. 3. e. b (for cum maxime... tum maxime and tum maxime... cum plurimum, v. II. A. 3. a. b.).—5.Tum potissimum = tum maxime, just then (rare):6.C. Caesar... tum potissimum acie commissa impeditos religione hostes vicit,
Front. Strat. 2, 1, 16.—Etiam tum.(α).Even then:(β).etiam tum vivit cum esse credas mortuam,
Plaut. Pers. 3, 1, 28:totum se Servilio etiam tum tradidit,
even then, at so late a time, Cic. Sest. 62, 130:etiam tum cum verisimile erit,
id. Rosc. Am. 20, 57.— So with cum, Cic. Verr. 2, 1, 59, § 154; id. Dom. 13, 23; id. Sest. 38, 81.—Still, as yet (also as one word; cf. etiamtum, and v. the foll. additional passages), Cic. Verr. 2, 4, 19, § 41; id. Fin. 3, 14, 48; id. Rep. 2, 12, 24; id. Arch. 3, 5; id. de Or. 2, 3, 12; id. Brut. 20, 80; id. Off. 2, 14, 47; Caes. B. C. 3, 93; Liv. 5, 40, 10; Val. Max. 9, 6, 3; Tac. A. 3, 72; Suet. Claud. 27 fin.; id. Dom. 22.—7.And with a negation, = nondum: ipsa ego non longos etiam tum scissa capillos,
not yet long, Ov. H. 8, 79.—Tum etiam.(α).Followed by si or cum, even if, even when:(β).atque equidem filium Tum etiam si nolit, cogam,
Ter. Ad. 5, 3, 65:qui tum etiam cum... circumfusi erant caligine,
Cic. Tusc. 1, 19, 45.—Then also, then too, besides:8.tum etiam illud cogitatote, sic vivere Cornelium ut, etc.,
Cic. Balb. 28, 65; id. N. D. 1, 16, 43; so id. Leg. 1, 13, 35; id. Fin. 2, 16, 53; Col. 12 praef.—Tum quoque.(α).Also then, then likewise, then as before, then as on another occasion mentioned before: ceu lapidem si Percutiat lapis aut ferrum;(β).nam tum quoque lumen Exsilit,
Lucr. 6, 162:tum quoque homini plus tribui quam nescio cui necessitati,
Cic. Prov. Cons. 11, 28:tum quoque multis milibus Latinorum in civitatem acceptis,
Liv. 1, 33, 5; 2, 52, 2; 21, 22, 4; Caes. B. C. 3, 37; Ov. M. 14, 369.—Even then, = etiam tum (rare):(γ).et tamen tum quoque se absentes triumphare credunt,
Liv. 45, 38, 13; 39, 41, 3; 39, 47, 11; Ov. H. 17 (18), 190.—In orat. obliq. (v. I. A. 2.), even now:(δ).quod si Romani tum quoque aequa aspernarentur,
Liv. 42, 62, 7. —= sic quoque, even under the circumstances, even as it was, etc. (v. sic, V. 3.): ut si effugium patuisset in publicum, impleturae urbem tumultu fuerint. Tum quoque [p. 1912] aliquotiens integro corpore evaserunt, Liv. 24, 26, 13; 40, 16, 6; 43, 4, 1;9.9, 13, 9: tum quoque, amputata dextra, navem sinistra comprehendit,
Just. 2, 9, 18.—Tum ipsum = eo ipso tempore, at the very time, just then, even then (only in Cic. in four passages; cf.:C.nunc ipsum): tota igitur ratio talium largitionum vitiosa est, temporibus necessaria, et tum ipsum... moderanda est,
Cic. Off. 2, 17, 60:quem quidem cum sua voluntate ex patria Karthaginem revertisset, tum ipsum cum vigiliis et fame cruciaretur, clamat virtus beatiorem fuisse quam Thorium,
id. Fin. 2, 20, 65 Madv. ad loc.:tum ipsum cum immolare velis extorum fieri mutatio potest,
id. Div. 1, 52, 118:ita (oratores), non injuria, quotienscunque dicerent, id quod aliquando posset accidere, ne tum ipsum accideret, timere,
id. Or. 1, 27, 123.—Tum with co-ordinating particles.1.Tum autem.(α).= praeterea, and then, besides (v. I. C. 1.): turpilucricupidum te vocant cives tui;(β).tum autem sunt alii qui te volturium vocant,
Plaut. Trin. 1, 2, 64:oves scabrae sunt... Tum autem Surorum nemo exstat qui ibi sex menses vixerit,
id. ib. 2, 4, 141; id. Mil. 4, 2, 13; id. Pers. 4, 2, 3; id. Poen. 5, 5, 34; 5, 7, 22; Ter. And. 1, 5, 34; id. Eun. 5, 9, 7; id. Hec. 2, 1, 14; 3, 2, 10:tum autem qui non ipso honesto movemur... callidi sumus, non boni,
Cic. Leg. 1, 14, 41; id. Or. 1, 58, 247; 2, 19, 80.—= tum... tum:(γ).visne igitur inter hos populos inambulantes, tum autem residentes quaeramus eisdem de rebus?
Cic. Leg. 1, 5, 15.—= eo tempore, with autem as connective:(δ).tum illic autem Lemnius... uxorem duxit, etc.,
Plaut. Cist. 1, 3, 25:tum autem ex omnibus montibus nives proluit,
Caes. B. C. 1, 48.—But in this instance:2.uxori emunda ancilla'st: tum autem pluscula Supellectile opus est,
Ter. Phorm. 4, 3, 60; 5, 7, 25 sq.—For tum etiam, v. B. 7. b.—3.Tum praeterea:4.nam tui similis est probe. Tum praeterea talem, nisi tu, nulla pareret filium,
Ter. Heaut. 5, 3, 20; so id. Ad. 3, 2, 47; id. Phorm. 3, 2, 33; Cic. Verr. 1, 18, 56 (v. I. C. 3. e. l).—Tum porro:D.tum porro venti magnam quoque tollere partem Umoris possunt,
Lucr. 6, 623; 4, 829 (827).—Quid tum?1.In dialogue, what then? what next? what further? novi ego hos pugnos meos. Ca. Quid tum? Th. Quid tum? Rogitas? Hisce ego, si tu me inritaveris, placidum te hodie reddam, Plaut. Curc. 5, 3, 49; so id. As. 2, 2, 83; Ter. Eun. 2, 2, 47; 3, 5, 66; id. Phorm. 3, 3, 8.—And strengthened:2.quid tum postea?
Plaut. Trin. 3, 3, 41; id. As. 2, 2, 68; 2, 2, 79; Ter. Eun. 2, 3, 78; 4, 2, 9; 4, 7, 23; id. Ad. 4, 5, 15; id. Hec. 4, 1, 36: videsne abundare me otio? A. Quid tum? Cic. Tusc. 2, 11, 26.—In imitation of a dialogue:3.at mulctantur bonis exsules. Quid tum? Parumne multa de toleranda paupertate dicuntur?
Cic. Tusc. 5, 37, 107; so id. Quint. 22, 72; 27, 84; id. Verr. 2, 4, 59, § 132; id. Dom. 47, 123; id. Dejot. 7, 22; id. Phil. 1, 10, 26; Hor. S. 2, 3, 230.—As emphatic co-ordinative in quoting the different items of a document, law, etc.: quive in senatu sententiam dixit, dixerit. Quid tum? Qui eorum coiit, coierit, etc., what next? i. e. and then, listen! Cic. Clu. 54, 148; so id. Agr. 1, 5, 16; 3, 3, 11; id. Mur. 12, 26; id. Fl. 23, 55.—E.Tum temporis = eo tempore (post class. and rare; cf.:tunc temporis): postera die civitas principem suum, ac tum temporis consulem in foro expectabat,
Just. 31, 2, 6. -
4 accommodo
accommŏdo (adcommŏdo), āre, āvi, ātum, tr. [st1]1 [-] adapter, ajuster. - aliquid alicui rei accommodare: adapter qqch à qqch. - rem rei accomodare, Cic. Tim. 26: ajuster une chose à une autre. - sibi personam accommodare, Cic. Off. 1, 115: s'adapter un rôle, une personnalité. - umeris alas accommodare, Ov. M. 8, 209: ajuster des ailes aux épaules. - aliquid ad aliquam rem accommodare: adapter qqch à qqch. - sibi coronam ad caput accommodare, Cic. de Or. 2, 250: s'ajuster une couronne à la tête. --- cf. Plaut. Trin. 719. [st1]2 [-] accommoder, approprier, conformer à. - avec dat. accommodare orationem multitudinis auribus, Cic. de Or. 2, 159: approprier son éloquence aux oreilles de la foule. - naturae se accommodare, Sen. Ep. 17, 9: s'accommoder à la nature. - avec ad: accommodare ad virium imbecillitatem dicendi genus, Cic. Br. 202: adapter sa manière oratoire à la faiblesse de ses forces physiques. - ad aliquem exacuendum orationem suam accommodare, Cic. de Or. 1, 131: destiner ses paroles à aiguillonner qqn. - accommodare testes ad crimen, Cic. Verr. pr. 55: produire les témoins appropriés à un chef d'accusation. - accommodare aliquem ad sententiam, Cic. Fin. 1, 34: mettre qqn d'accord avec une maxime. - largitio ad facultates accommodanda est, Cic.: il faut proportionner ses libéralités à sa fortune. - accomodari in + acc.: s'adapter à, s'appliquer à. - in omnem eventum consilia accommodabantur, Liv. 40, 57, 8: le plan s'adaptait à toute éventualité. - cf. Cic. Inv. 1, 26 ; 2, 155 ; Div. 2, 111. - se accommodare: s'adapter, se conformer. - accommodare se dicenti, Quint.: conformer son attitude au discours de qqn. - ad hanc notionem nihil video quod potius accommodem, quam... Cic.: de cette notion je ne vois pas de meilleure conclusion à tirer que... - accommodare operam studiis, Quint, 1, 10, 15: consacrer son activité aux études, se consacrer aux études. - alicui accommodare de aliqua re, Cic. Fam. 13, 2: donner des accommodements à qqn à propos de qqch, se montrer accommodant à l'égard de qqn à propos de qqch. [st1]3 [-] employer, appliquer (son attention, ses soins...) - lapis dentifriciis accommodatur, Plin.: cette pierre est utilisée pour les dentifrices. - accommodare se ad rempublicam, Cic.: se consacrer aux affaires publiques. - accommodare operam fabulis, Quint.: s'occuper de sornettes. - accommodare se alicui assertorem, Suet.: se faire le défenseur de qqn. - accommodare animum negotio, Suet. Aug. 98: appliquer son esprit à une affaire. - accommodare operam studiis, Quint. 1, 10, 15: consacrer son activité aux études. - accommodare pecoribus curam, Quint. 1, 12, 7: donner ses soins aux troupeaux. [st1]4 [-] accorder; faire une concession, accorder des facilités. - alicui actionem accommodare, Dig. 39, 3, 22: accorder le droit d'instance à qqn. - fidem accommodare, Dig. 34, 9, 10: interposer sa parole. - accomodare tempus orandi, Cic.: donner tout le temps de plaider. - accomodare mendacium alicui, Cic.: obliger qqn par un mensonge. - accommodare alicui de habitatione, Cic. Fam. 13, 2: mettre un logement à la disposition de qqn.* * *accommŏdo (adcommŏdo), āre, āvi, ātum, tr. [st1]1 [-] adapter, ajuster. - aliquid alicui rei accommodare: adapter qqch à qqch. - rem rei accomodare, Cic. Tim. 26: ajuster une chose à une autre. - sibi personam accommodare, Cic. Off. 1, 115: s'adapter un rôle, une personnalité. - umeris alas accommodare, Ov. M. 8, 209: ajuster des ailes aux épaules. - aliquid ad aliquam rem accommodare: adapter qqch à qqch. - sibi coronam ad caput accommodare, Cic. de Or. 2, 250: s'ajuster une couronne à la tête. --- cf. Plaut. Trin. 719. [st1]2 [-] accommoder, approprier, conformer à. - avec dat. accommodare orationem multitudinis auribus, Cic. de Or. 2, 159: approprier son éloquence aux oreilles de la foule. - naturae se accommodare, Sen. Ep. 17, 9: s'accommoder à la nature. - avec ad: accommodare ad virium imbecillitatem dicendi genus, Cic. Br. 202: adapter sa manière oratoire à la faiblesse de ses forces physiques. - ad aliquem exacuendum orationem suam accommodare, Cic. de Or. 1, 131: destiner ses paroles à aiguillonner qqn. - accommodare testes ad crimen, Cic. Verr. pr. 55: produire les témoins appropriés à un chef d'accusation. - accommodare aliquem ad sententiam, Cic. Fin. 1, 34: mettre qqn d'accord avec une maxime. - largitio ad facultates accommodanda est, Cic.: il faut proportionner ses libéralités à sa fortune. - accomodari in + acc.: s'adapter à, s'appliquer à. - in omnem eventum consilia accommodabantur, Liv. 40, 57, 8: le plan s'adaptait à toute éventualité. - cf. Cic. Inv. 1, 26 ; 2, 155 ; Div. 2, 111. - se accommodare: s'adapter, se conformer. - accommodare se dicenti, Quint.: conformer son attitude au discours de qqn. - ad hanc notionem nihil video quod potius accommodem, quam... Cic.: de cette notion je ne vois pas de meilleure conclusion à tirer que... - accommodare operam studiis, Quint, 1, 10, 15: consacrer son activité aux études, se consacrer aux études. - alicui accommodare de aliqua re, Cic. Fam. 13, 2: donner des accommodements à qqn à propos de qqch, se montrer accommodant à l'égard de qqn à propos de qqch. [st1]3 [-] employer, appliquer (son attention, ses soins...) - lapis dentifriciis accommodatur, Plin.: cette pierre est utilisée pour les dentifrices. - accommodare se ad rempublicam, Cic.: se consacrer aux affaires publiques. - accommodare operam fabulis, Quint.: s'occuper de sornettes. - accommodare se alicui assertorem, Suet.: se faire le défenseur de qqn. - accommodare animum negotio, Suet. Aug. 98: appliquer son esprit à une affaire. - accommodare operam studiis, Quint. 1, 10, 15: consacrer son activité aux études. - accommodare pecoribus curam, Quint. 1, 12, 7: donner ses soins aux troupeaux. [st1]4 [-] accorder; faire une concession, accorder des facilités. - alicui actionem accommodare, Dig. 39, 3, 22: accorder le droit d'instance à qqn. - fidem accommodare, Dig. 34, 9, 10: interposer sa parole. - accomodare tempus orandi, Cic.: donner tout le temps de plaider. - accomodare mendacium alicui, Cic.: obliger qqn par un mensonge. - accommodare alicui de habitatione, Cic. Fam. 13, 2: mettre un logement à la disposition de qqn.* * *Accommodo, accommodas, pen. corr. accommodare, Ex ad, et commodo compositum. Approprier, Appliquer, Accommoder, Faire rapporter une chose à une autre, Adapter.\Ad rempub. et ad magnas res gerendas se accommodare. Cic. S'addonner, S'appliquer à gouverner la chose publique, et à, etc.\Accommodare animum literis. Suet. Quintil. Appliquer son esprit à l'estude, S'addonner à l'estude.\Iusiurandum ad alicuius rei testimonium. Cic. Jurer, Prester serment en tesmoignage.\Suum consilium ad consilium alterius. Cic. S'accorder à l'advis d'autruy. \ Coronam sibi ad caput accommodare. Cic. Se mettre bien proprement une couronne sur la teste.\Curam auribus. Quintil. Ouir diligemment.\Curam pecoribus et agris. Quintil. Appliquer son soing et sa solicitude à, etc.\Ensem lateri accommodare. Virg. Ceindre une espee à son costé comme il appartient.\Ferulas accommodare. Celsus. Esclisser un bras ou jambe rompue, Mettre et appliquer des esclisses ou atelles.\Intentionem accommodare. Plin. iunior. Attentivement faire quelque chose.\Illud si scissem, ad id meas literas accommodassem. Cic. J'eusse accommodé mes lettres à cela.\Mendacium suum alicui. Cic. Mentir pour faire plaisir à autruy, Luy prester un mensonge.\Operam studio literarum, et Accommodare curam literis. Quint. Mettre et employer sa peine et son labeur à l'estude.\Orationem auribus multitudinis. Cic. Attremper son parler selon la fantasie du commun.\Patientiam accommodare. Laisser faire. B.\Patientiam accommodare vtenti, vel vsurpanti. Souffrir et laisser jouyr. B.\Vt sumptus huius peregrinationis accommodet ad mercedes Argileti. Cic. Qu'il ne despende point plus à ce voyage que monte le revenu de la ferme, Qu'il taille et mesure la despense de ce voyage selon le revenu, etc.\Tempus alicui rei, et ad aliquam rem. Cic. Appliquer le temps. et l'employer.\Testes ad crimen. Cic. Amener et produire les tesmoings, et s'en servir à la preuve du crime.\Vocem veritati. Quintil. Accommoder sa voix et pronontiation à la nature de la chose dont on parle, Prononcer selon que requiert la matiere subjecte.\Accommodare et fingere se ad alicuius arbitrium et nutum. Cic. S'accommoder et desguiser selon, etc.\Accommodare aliquid in rem aliquam, vt In plures causas accommodare idem exordium. Cic. Faire servir et venir à propos.\Pyxinum eodem accommodatum est. Celsus. Est propre, utile, et convenable à cela mesme.\Accommodare alicui de habitatione. Cic. Luy bailler logis, Luy faire ce plaisir de luy prester ou trouver logis.\Accommodare alicui aedes ad nuptias. Cic. Prester sa maison pour faire nopces. -
5 adeo
[ABCU]A - ădĕō, adv.: [st1]1 [-] Cet adverbe exprime la limite de lieu et de temps: à ce point, jusque-là. - surculum artito usque adeo quo... Cato.: enfonce la baguette aussi avant que... - adeo res rediit... Ter.: la chose en est venue à ce point... - adeo dum, Plaut. (usque adeo donec, Ter.; usque adeo quoad, Cic.): jusqu'à ce que, tant que. [st1]2 [-] Cet adverbe exprime la limite d'état ou d'action: autant, ainsi; tellement, tant. - adeo non (adeo nihil): si peu. - haec dicta adeo non moverunt ut: ces paroles émurent si peu que. - non adeo: pas beaucoup, guère. - orthographiam non adeo custodivit, Suet.: il n'observait guère l'orthographe. - adeo ut + ind., Plaut.: autant que. - adeo ut + subj.: tellement que, à tel point que (adv. corrélatif de ut consécutif) - adeo fessus ut: si fatigué que. - adeone ignarus es, ut...? Cic.: es-tu si ignorant que...? - adeo quasi (adeo tamquam): autant que si. - gaudere adeo occepit quasi qui... Ter.: il se montra joyeux comme un homme qui... - adeo astutus quin... Ter.: assez fin pour ne pas... - quorum adeo Syllam non paenitet, ut... Sall.: choses que Sylla regrette si peu que... - eos adeo non sustinuerunt, ut contra pedem referrent, Liv.: au lieu de les soutenir, ils lâchèrent pied. - adeo multum est...! = tant il est important...! - adeo me sermonis pertaesum est, Plaut.: tellement la conversation m'a ennuyé! - adeo, quanto rerum minus, tanto minus cupiditatis erat! Liv.: tant il est vrai que moins on possédait, moins on désirait! [st1]3 [-] Cet adverbe marque la gradation: et, et même, bien plus, surtout, ou plutôt. - atque adeo: et même, et on peut même dire, ou plutôt. - intra moenia atque adeo in Senatu: à l'intérieur de nos murs et même jusqu'au Sénat. - hoc consilio atque adeo hac amentia impulsi: conduits par ce dessein, ou plutôt poussés par cette folie. - tuque adeo: toi surtout, et toi en particulier. - adeo etiam, Plaut.: en outre. - adolescens tuus atque adeo noster, Treb. ap. Cic.: ton jeune homme ou plutôt le nôtre. - hoc consilium atque adeo haec amentia, Cic.: ce dessein, que dis-je? cette folie. - adeo + négation: encore bien moins. - aequalium quoque, adeo superiorum intolerans, Tac.: ne pouvant supporter d'égaux, encore moins de supérieurs. [st1]4 [-] Cet adverbe exprime l'affirmation: oui, certes, justement. - teque adeo consule: et justement c'est sous ton consulat que. - id adeo: principalement, surtout. - id adeo facile scitu est: cela, il est facile de le savoir. - tres adeo dies erravi: j'ai erré pendant au moins trois jours. - et merito adeo, Ter.: et c'est à bon droit, il y a bien de quoi. - adeo nuper, Gell.: tout récemment. - id adeo hodie expertus sum, Plaut.: c'est là justement ce que j'ai éprouvé aujourd'hui. - adeo est assez souvent employé pour mettre en relief, comme le montrent les derniers exemples; à la période postclassique adeo peut signifier à plus forte raison. [ABCU]B - ădĕo, īre, īvī (ĭī), ĭtum, tr. et intr.: [st1]1 [-] aller trouver, aller dans, aller vers, se rendre à, approcher de, accoster, aborder. - urbem adire: aller dans une ville. - ad (in) urbem adire: aller dans une ville. - ad aliquem adire: aller trouver qqn. - adibam ad istum fundum, Cic. Caec. 29: je me rendais à cette propriété. - adire in jus: aller en instance, comparaître en justice. - adire in conspectum alicujus, Cic.: se présenter devant qqn. - adire vias castrorum, Tac.: traverser les rues du camp. - quum adiri non possent, Cic.: comme ils étaient inabordables (invisibles). - adiri non posse, Curt.: être inaccessible. [st1]2 [-] visiter, inspecter un lieu, parcourir. - adire provincias, Suet.: parcourir les provinces. - adire hiberna, Tac.: visiter les quartiers d'hiver. [st1]3 [-] s'adresser à qqn, avoir recours, invoquer. - adire magos, Cic.: consulter les mages. - libros Sibyllinos adire: aller consulter les livres sibyllins. - divûm pacem votis adire, Lucr.: implorer la clémence des dieux. [st1]4 [-] aborder pour attaquer, attaquer. - in arcem Romanos ad omnem adeundam simul fortunam persecuti fuerant, Liv. 25, 10: ils avaient suivi les Romains dans la citadelle, disposés à affronter jusqu'au bout leur fortune. [st1]5 [-] commencer, entreprendre, se charger de, affronter, accepter. - ad rem publicam adire: aborder les affaires publiques. - adire honores, Plin.-jn.: entrer dans les honneurs. - adire iter, Tac.: se mettre en route. - adire periculum: s’exposer à un péril. - periculum capitis adire, Cic. Rosc. Am. 38: exposer sa vie. - adire inimicitias, Cic.: encourir des inimitiés. - ad extremum vitae periculum adire, Caes. B. C. 2, 7: [aller jusqu'à l’extrême péril de leur vie] = aller jusqu'à exposer leur vie (courir le plus grand risque pour leur vie). - adire alicujus hereditatem: *entrer dans l'héritage de qqn* = accepter d’être l'héritier de qqn. - adire manum alicui, Plaut. Poen.: *tendre la main à qqn (pour le tromper)* = tromper qqn.* * *[ABCU]A - ădĕō, adv.: [st1]1 [-] Cet adverbe exprime la limite de lieu et de temps: à ce point, jusque-là. - surculum artito usque adeo quo... Cato.: enfonce la baguette aussi avant que... - adeo res rediit... Ter.: la chose en est venue à ce point... - adeo dum, Plaut. (usque adeo donec, Ter.; usque adeo quoad, Cic.): jusqu'à ce que, tant que. [st1]2 [-] Cet adverbe exprime la limite d'état ou d'action: autant, ainsi; tellement, tant. - adeo non (adeo nihil): si peu. - haec dicta adeo non moverunt ut: ces paroles émurent si peu que. - non adeo: pas beaucoup, guère. - orthographiam non adeo custodivit, Suet.: il n'observait guère l'orthographe. - adeo ut + ind., Plaut.: autant que. - adeo ut + subj.: tellement que, à tel point que (adv. corrélatif de ut consécutif) - adeo fessus ut: si fatigué que. - adeone ignarus es, ut...? Cic.: es-tu si ignorant que...? - adeo quasi (adeo tamquam): autant que si. - gaudere adeo occepit quasi qui... Ter.: il se montra joyeux comme un homme qui... - adeo astutus quin... Ter.: assez fin pour ne pas... - quorum adeo Syllam non paenitet, ut... Sall.: choses que Sylla regrette si peu que... - eos adeo non sustinuerunt, ut contra pedem referrent, Liv.: au lieu de les soutenir, ils lâchèrent pied. - adeo multum est...! = tant il est important...! - adeo me sermonis pertaesum est, Plaut.: tellement la conversation m'a ennuyé! - adeo, quanto rerum minus, tanto minus cupiditatis erat! Liv.: tant il est vrai que moins on possédait, moins on désirait! [st1]3 [-] Cet adverbe marque la gradation: et, et même, bien plus, surtout, ou plutôt. - atque adeo: et même, et on peut même dire, ou plutôt. - intra moenia atque adeo in Senatu: à l'intérieur de nos murs et même jusqu'au Sénat. - hoc consilio atque adeo hac amentia impulsi: conduits par ce dessein, ou plutôt poussés par cette folie. - tuque adeo: toi surtout, et toi en particulier. - adeo etiam, Plaut.: en outre. - adolescens tuus atque adeo noster, Treb. ap. Cic.: ton jeune homme ou plutôt le nôtre. - hoc consilium atque adeo haec amentia, Cic.: ce dessein, que dis-je? cette folie. - adeo + négation: encore bien moins. - aequalium quoque, adeo superiorum intolerans, Tac.: ne pouvant supporter d'égaux, encore moins de supérieurs. [st1]4 [-] Cet adverbe exprime l'affirmation: oui, certes, justement. - teque adeo consule: et justement c'est sous ton consulat que. - id adeo: principalement, surtout. - id adeo facile scitu est: cela, il est facile de le savoir. - tres adeo dies erravi: j'ai erré pendant au moins trois jours. - et merito adeo, Ter.: et c'est à bon droit, il y a bien de quoi. - adeo nuper, Gell.: tout récemment. - id adeo hodie expertus sum, Plaut.: c'est là justement ce que j'ai éprouvé aujourd'hui. - adeo est assez souvent employé pour mettre en relief, comme le montrent les derniers exemples; à la période postclassique adeo peut signifier à plus forte raison. [ABCU]B - ădĕo, īre, īvī (ĭī), ĭtum, tr. et intr.: [st1]1 [-] aller trouver, aller dans, aller vers, se rendre à, approcher de, accoster, aborder. - urbem adire: aller dans une ville. - ad (in) urbem adire: aller dans une ville. - ad aliquem adire: aller trouver qqn. - adibam ad istum fundum, Cic. Caec. 29: je me rendais à cette propriété. - adire in jus: aller en instance, comparaître en justice. - adire in conspectum alicujus, Cic.: se présenter devant qqn. - adire vias castrorum, Tac.: traverser les rues du camp. - quum adiri non possent, Cic.: comme ils étaient inabordables (invisibles). - adiri non posse, Curt.: être inaccessible. [st1]2 [-] visiter, inspecter un lieu, parcourir. - adire provincias, Suet.: parcourir les provinces. - adire hiberna, Tac.: visiter les quartiers d'hiver. [st1]3 [-] s'adresser à qqn, avoir recours, invoquer. - adire magos, Cic.: consulter les mages. - libros Sibyllinos adire: aller consulter les livres sibyllins. - divûm pacem votis adire, Lucr.: implorer la clémence des dieux. [st1]4 [-] aborder pour attaquer, attaquer. - in arcem Romanos ad omnem adeundam simul fortunam persecuti fuerant, Liv. 25, 10: ils avaient suivi les Romains dans la citadelle, disposés à affronter jusqu'au bout leur fortune. [st1]5 [-] commencer, entreprendre, se charger de, affronter, accepter. - ad rem publicam adire: aborder les affaires publiques. - adire honores, Plin.-jn.: entrer dans les honneurs. - adire iter, Tac.: se mettre en route. - adire periculum: s’exposer à un péril. - periculum capitis adire, Cic. Rosc. Am. 38: exposer sa vie. - adire inimicitias, Cic.: encourir des inimitiés. - ad extremum vitae periculum adire, Caes. B. C. 2, 7: [aller jusqu'à l’extrême péril de leur vie] = aller jusqu'à exposer leur vie (courir le plus grand risque pour leur vie). - adire alicujus hereditatem: *entrer dans l'héritage de qqn* = accepter d’être l'héritier de qqn. - adire manum alicui, Plaut. Poen.: *tendre la main à qqn (pour le tromper)* = tromper qqn.* * *I.Vultu adeo venusto, vt nihil supra. Terent. Tant beau, Si beau que rien plus.\Adeo, pro Eo aduerbio. Terent. Adeo res rediit. La chose est venue jusques là.\Adeo si. Plin. Par plus forte raison si, etc.\Memini, atque adeo longum est, nos illum expectare. Terent. Et aussi.\Siue adeo digna res est, vbi tu neruos intendas tuos. Terent. Ou si aussi la chose, etc.\Adolescentem adeo nobilem. Terent. Fort noble.\Is adeo dissimili studio est. Terent. Cestuy est de fort contraire maniere de faire.\Neque adeo iniuria. Plautus. Et certes non sans cause, Non à tort.\Nihil hercle: aut si adeo, bidui, aut tridui est, etc. Terent. Ou certes s'il en est fasché, cela n'est que pour deux ou trois jours.\Intra moenia, atque adeo in senatu videtis. Cic. Voire et dedens la court, qui plus est.\Adeo non, etc. vt, pro Tantum abest vt. Colum. Adeo non infestatur herbis, vt ipsa herbas perimat. Tant peu s'en fault que, etc.\Adeo a teneris consuescere multum est. Virg. Tant est grand chose, etc.\Adeo summa erat obseruatio in bello mouendo. Cicero. Tant avoyent ils grand esgard à, etc.\Adeone erat stultus, vt, etc. Cic. Estoit il si sot que, etc.\Adeo vt spectare postea omnes oderit. Plau. Tellement que.\Non obtusa adeo gestamus pectora Poeni. Virgil. Nous ne sommes point si lourds.II.Adeo, adis, adiui, pen. prod. vel adii, aditum, pen. cor. adire, Ex ad, et verbo eo, is, compositum. Aller vers aucun, ou Venir.\Adire aliquem, siquid velit. Cic. Luy aller demander s'il veult rien.\Adire aliquos cum cura. Tacit. Soingneusement et diligemment.\Adire aliquem legatione. Tacit. Luy envoyer un ambassade, ou des ambassadeurs.\Adire aliquem per epistolam. Plaut. Luy escrire des missives.\Adire aliquem scripto. Tacit. Moris quippe tum erat, quanquam praesentem, scripto adire. Parler à quelcun par escript.\Adire quempiam de re aliqua. Terent. Aller parler à luy pour quelque affaire.\Adii te heri de filia. Terent. J'allay hier vers toy pour te parler de ta fille.\Adire aliquem postulatum. Plaut. Luy aller demander quelque chose.\Adi huc. Plaut. Vien ca, Vien t'en ici.\Adire contra. Plaut. Aller au devant.\Adire ad aliquem. Cic. Aller vers aucun.\Adire ad me quosdam memini, qui dicerent, etc. Cic. J'ay memoire qu'aucuns sont venus vers moy, etc.\Adire ad fores, aedes, etc. Plaut. Aller à la porte.\Adire ad arbitrum de aliquo nomine. Cic. Faire demande par devant un arbitre pour raison d'une debte.\Adire ad causas orandas. Cic. S'entremettre de plaider en jugement, Venir à plaider, etc.\Adire ad pactionem. Plaut. S'accorder, ou consentir à quelque paction et convention.\Adire ad Rempub. Cic. Venir au gouvernement de la republique, S'entremettre du gouvernement, etc.\Adire in ius. Cic. Quum ad praetorem in ius adissemus. Aller en jugement devant le preteur.\Adire in ius de re aliqua. Cic. Venir ou Aller en jugement pour quelque affaire.\Adire aliquem. Terent. Virgil. Aborder, Affronter hardiement un homme, Se presenter en barbe.\Adire blandis verbis aliquem. Plaut. Parler à luy gratieusement et doulcement.\Adire discrimen. Plin. iunior. Venir, ou Tomber en dangier.\Fortunam. Liu. Se mettre au hasard, et à l'adventure.\Gaudia. Tibul. Commencer à se resjouir, ou Prendre plaisir.\Haereditatem. Cic. Se porter pour heritier.\Inimicitias. Cic. Se mettre en la haine.\Labores. Virgil. Porter, souffrir, endurer peines et travauls.\Periculum. Terent. Cic. Se mettre en dangier, ou Tomber en dangier.\Sydera fama. Virg. Avoir grand bruit, Estendre sa renommee jusques au ciel. -
6 damno
damno, āre, āvi, ātum - tr. - [st1]1 [-] causer un dommage, nuir à, porter préjudice à. - pauperibus te parcere solitum, dites damnare, Plaut. Trin.: tu as l'habitude d'épargner les pauvres et de porter préjudice aux riches (damno → damnum: préjudice) - patrios damnare penates absiste, Sil.: cesse d'en vouloir au foyer de tes pères. [st1]2 [-] condamner, déclarer coupable. - souvent avec gén. ou abl. ou de + abl. - damnare capitis (capite): condamner à la peine capitale. - capitis damnare, Cic. Quinct. 32: condamner à la perte de sa personnalité civile [perte du droit de cité ou exil]. - damnare ambitus, furti, majestatis: condamner pour brigue, pour vol, pour crime de lèse-majesté. - octupli damnari, Cic. Verr. 3, 29: être condamné à payer huit fois la somme. - dupli damnari, Cic.: être condamné à payer le double de la somme. - in singulos HS quinquagenis milibus damnari mavultis? Cic.: aimez-vous mieux être condamnés chacun à cinquante mille sesterces? - damnare de vi, Cic.: condamner pour violence. - damnare de repetundis, Suet.: condamner pour concussion. - damnare de majestate, Cic.: condamner pour crime de lèse-majesté. - interfectae sororis crimine damnari, V.-Max.: être condamné pour avoir tué sa soeur. - Milo Clodio interfecto eo nomine erat damnatus, Caes. BC. 3, 21, 4: Milon, après le meurtre de Clodius, avait été condamné de ce chef (à ce titre). - nomine conjurationis damnare, Cic.: condamner pour avoir conspiré. - contra edictum fecisse damnabere, Cic. Verr. 3, 25: tu seras condamné comme ayant contrevenu à l'ordonnance. - caput damnaverat Orco, Virg.: il avait voué sa tête aux dieux infernaux. - damnare ad mortem, Tac. A. 16, 21: condamner à mort. - damnare ad extremum supplicium, Tac. An. 6, 38: condamner au dernier supplice. - damnare aliquem inauditum, Just.: condamner qqn sans l'avoir entendu. - damnare in metallum, Dig.: condamner aux mines. - damnare in opus publicum, Dig.: condamner aux travaux des routes. - damnare lumina nocte, Ov.: condamner les yeux aux ténèbres, rendre aveugle. - damnare pecuniā: condamner à une amende. [st1]3 [-] faire condamner, obtenir la condamnation de. - damnatus ab aliquo sua lege decem milibus aeris, Liv. 7, 16, 9: condamné aux termes de sa propre loi sur l'instance de qqn à une amende de dix mille as. - debitori suo creditor saepe damnatur, Sen. Ben. 6, 4, 4: souvent le débiteur obtient condamnation contre son créancier. [st1]4 [-] désapprouver, blâmer, critiquer, reprendre; rejeter, repousser. - damnare aliquem summae stultitiae, Cic. Part. 134: taxer qqn de la dernière sottise. - damnare Senecam, Quint. 10, 1, 125: condamner Sénèque, le désapprouver. - ne damnent quae non intellegunt, Quint. 10, 1, 26: pour éviter de condamner ce qu'on ne comprend pas. - damnanda, Plin. Ep. 3, 9, 5: des choses condamnables. - damnare fidem alicujus, Curt.: accuser la loyauté de qqn. - ales damnavit vesci, Hirt.: l'oiseau refusa de prendre de la nourriture. - (boves) nigri coloris candidive ad laborem damnantur, Plin. 8: les boeufs noirs ou blancs se voient refuser pour le travail. [st1]5 [-] obliger par une clause (t. de droit). - avec ut, ne, inf. Dig.. 12, 6, 26; 8, 4, 16; 30, 12, 1; cf. Hor. S. 2, 3, 86. - damnare heredem ut venditorem liberet, Dig.: obliger son héritier à libérer le vendeur. [st1]6 [-] [décad.] interdire. - cf. le français « condamner une porte, une fenêtre». [st1]7 [-] quelques expressions remarquables. - damnare aliquem votis, Virg.: condamner qqn à l'exécution de ses voeux, c.-à-d. les exaucer. - damnare aliquem voto, Sisenna d. NON. 277,11: condamner qqn à l'exécution de ses voeux, c.-à-d. les exaucer. - damnabis tu quoque votis, Virg.: tu condamneras toi aussi (les mortels) à l’exécution de leurs vœux (= tu les exauceras toi aussi). - [poét.] numquam somno damnatus lumina serpens, Luc. 9, 363: un dragon dont les yeux n'obtiennent jamais le sommeil. - voti damnari: voir ses voeux exaucés. [st1]8 [-] Eccl. damner.* * *damno, āre, āvi, ātum - tr. - [st1]1 [-] causer un dommage, nuir à, porter préjudice à. - pauperibus te parcere solitum, dites damnare, Plaut. Trin.: tu as l'habitude d'épargner les pauvres et de porter préjudice aux riches (damno → damnum: préjudice) - patrios damnare penates absiste, Sil.: cesse d'en vouloir au foyer de tes pères. [st1]2 [-] condamner, déclarer coupable. - souvent avec gén. ou abl. ou de + abl. - damnare capitis (capite): condamner à la peine capitale. - capitis damnare, Cic. Quinct. 32: condamner à la perte de sa personnalité civile [perte du droit de cité ou exil]. - damnare ambitus, furti, majestatis: condamner pour brigue, pour vol, pour crime de lèse-majesté. - octupli damnari, Cic. Verr. 3, 29: être condamné à payer huit fois la somme. - dupli damnari, Cic.: être condamné à payer le double de la somme. - in singulos HS quinquagenis milibus damnari mavultis? Cic.: aimez-vous mieux être condamnés chacun à cinquante mille sesterces? - damnare de vi, Cic.: condamner pour violence. - damnare de repetundis, Suet.: condamner pour concussion. - damnare de majestate, Cic.: condamner pour crime de lèse-majesté. - interfectae sororis crimine damnari, V.-Max.: être condamné pour avoir tué sa soeur. - Milo Clodio interfecto eo nomine erat damnatus, Caes. BC. 3, 21, 4: Milon, après le meurtre de Clodius, avait été condamné de ce chef (à ce titre). - nomine conjurationis damnare, Cic.: condamner pour avoir conspiré. - contra edictum fecisse damnabere, Cic. Verr. 3, 25: tu seras condamné comme ayant contrevenu à l'ordonnance. - caput damnaverat Orco, Virg.: il avait voué sa tête aux dieux infernaux. - damnare ad mortem, Tac. A. 16, 21: condamner à mort. - damnare ad extremum supplicium, Tac. An. 6, 38: condamner au dernier supplice. - damnare aliquem inauditum, Just.: condamner qqn sans l'avoir entendu. - damnare in metallum, Dig.: condamner aux mines. - damnare in opus publicum, Dig.: condamner aux travaux des routes. - damnare lumina nocte, Ov.: condamner les yeux aux ténèbres, rendre aveugle. - damnare pecuniā: condamner à une amende. [st1]3 [-] faire condamner, obtenir la condamnation de. - damnatus ab aliquo sua lege decem milibus aeris, Liv. 7, 16, 9: condamné aux termes de sa propre loi sur l'instance de qqn à une amende de dix mille as. - debitori suo creditor saepe damnatur, Sen. Ben. 6, 4, 4: souvent le débiteur obtient condamnation contre son créancier. [st1]4 [-] désapprouver, blâmer, critiquer, reprendre; rejeter, repousser. - damnare aliquem summae stultitiae, Cic. Part. 134: taxer qqn de la dernière sottise. - damnare Senecam, Quint. 10, 1, 125: condamner Sénèque, le désapprouver. - ne damnent quae non intellegunt, Quint. 10, 1, 26: pour éviter de condamner ce qu'on ne comprend pas. - damnanda, Plin. Ep. 3, 9, 5: des choses condamnables. - damnare fidem alicujus, Curt.: accuser la loyauté de qqn. - ales damnavit vesci, Hirt.: l'oiseau refusa de prendre de la nourriture. - (boves) nigri coloris candidive ad laborem damnantur, Plin. 8: les boeufs noirs ou blancs se voient refuser pour le travail. [st1]5 [-] obliger par une clause (t. de droit). - avec ut, ne, inf. Dig.. 12, 6, 26; 8, 4, 16; 30, 12, 1; cf. Hor. S. 2, 3, 86. - damnare heredem ut venditorem liberet, Dig.: obliger son héritier à libérer le vendeur. [st1]6 [-] [décad.] interdire. - cf. le français « condamner une porte, une fenêtre». [st1]7 [-] quelques expressions remarquables. - damnare aliquem votis, Virg.: condamner qqn à l'exécution de ses voeux, c.-à-d. les exaucer. - damnare aliquem voto, Sisenna d. NON. 277,11: condamner qqn à l'exécution de ses voeux, c.-à-d. les exaucer. - damnabis tu quoque votis, Virg.: tu condamneras toi aussi (les mortels) à l’exécution de leurs vœux (= tu les exauceras toi aussi). - [poét.] numquam somno damnatus lumina serpens, Luc. 9, 363: un dragon dont les yeux n'obtiennent jamais le sommeil. - voti damnari: voir ses voeux exaucés. [st1]8 [-] Eccl. damner.* * *Damno, damnas, damnare. Quintil. Condamner, Damner.\Artes damnare. Sil. Blasmer, Detester.\In vno facto damnandus. Ouid. Damnable, Digne d'estre reprins et blasmé en, etc.\Damnatur in totum haec herba. Plin. Est rejectee, Deboutee.\Damnare tempora infoelicitatis. Quintil. Blasmer le temps, Dire que les temps sont malheureux.\Iniuriarum. Cic. Condamner en cas d'injure.\Maiestatis. Cic. Condamner de lese majesté.\Damnari rei capitalis. Cic. Estre condamné d'un crime capital.\Sceleris aliquem damnare. Cic. Condamner aucun d'avoir faict quelque meschanceté et forfaict.\Damnatus sordium iudex aut magistratus. Plin. iunior. Juge ou Magistrat condamné pour avoir prins argent pour juger.\Stultitiae damnare aliquem. Cic. L'arguer de folie.\Nec enim nos tarditatis natura damnauit. Quintil. Nature ne nous a point condamné à estre lours et pesans d'esprit.\Iungitur etiam genitiuo significanti poenam: vt Damnari octupli. Cic. Estre condamné à rendre huit fois au double ce qu'on a desrobbé ou mal prins.\Damnatus longi laboris. Horat. Condamné à perpetuel ou long travail.\Nomine sceleris coniurationisque damnari. Cic. Estre condamné pour avoir conjuré et conspiré contre la Republique.\Damnare de suspicionibus. Vlpian. Par souspecons.\Ablatiuo etiam poenae: vt Damnari capite. Cic. Estre condamné à mort.\Caput damnare orco. Virgil. Destiner à mourir, ou Ordonner.\Damnari in opus, vel in ludum. Plin. iunior. Estre condamné à besongner aux minieres, ou à se combatre à oultrance contre des bestes, ou contre d'autres gens condamnez.\Partem damnatur in vnam. Ouid. Il est puni en une seule partie de son corps, C'est à scavoir en ses oreilles. De Mida.\Damnare fastidio aliquid. PLin. Rejecter quelque chose par en estre trop saoult.\Damnari indicta causa dicuntur, qui ad iudicium vocati non affuerunt, absentesque sententiam passi sunt. Curt. Cic. Estre condamné sans avoir esté ouy en ses defenses.\Damnari votorum, vel votis. Virgil. Liu. Quand la chose que nous avons demandé à Dieu, moyennant certain veu et promesse, nous est advenue, Estre tenu et obligé de faire et accomplir ce qu'on a voué et promis à Dieu, pource qu'il nous a donné ce que luy avions demandé.\Damnare, pro Reum peragere. Plin. Quand l'accusateur convainct aucun d'un crime, tellement qu'il le fait condamner.\Tributis damnare. Tacit. Multer, Punir, Condamner à payer tribut, Faire tributaire.\Multos pecuarios damnarunt. Liu. Ils l'ont condamné à l'amende. -
7 deposco
deposco, ĕre, poposci - tr. - [st2]1 [-] demander avec instance, réclamer, exiger, revendiquer; provoquer, défier. [st2]2 [-] solliciter (une charge), briguer. [st2]3 [-] réclamer qqn pour le punir. - deposcere aliquem ad (in) poenam, ad (in) supplicium: exiger le châtiment, le supplice de qqn. - deposcere aliquem (ad mortem): demander la mort de qqn, demander la tête de qqn.* * *deposco, ĕre, poposci - tr. - [st2]1 [-] demander avec instance, réclamer, exiger, revendiquer; provoquer, défier. [st2]2 [-] solliciter (une charge), briguer. [st2]3 [-] réclamer qqn pour le punir. - deposcere aliquem ad (in) poenam, ad (in) supplicium: exiger le châtiment, le supplice de qqn. - deposcere aliquem (ad mortem): demander la mort de qqn, demander la tête de qqn.* * *Deposco, deposcis, depoposci, deposcitum, pen. corr. deposcere. Cic. Demander et requerir.\Deposcere omnibus pollicitationibus. Caes. Demander et soliciter par promesses.\Deposcere aliquem ad supplicium. Caesar. Demander qu'on le rende pour en faire justice.\Morti deposcere. Tacit. Demander aucun pour le faire mourir.\Votis deposcere pugnam. Luca. Desirer, et souhaiter le combat. -
8 deprecor
deprecor, āri, ātus sum [st2]1 [-] détourner par ses prières, éloigner par ses prières; conjurer, détourner, écarter; s'excuser; qqf. alléguer. [st2]2 [-] prier avec instance, supplier, implorer, demander avec prière; demander grâce. [st2]3 [-] prononcer des imprécations contre qqn; souhaiter (du mal). - deprecari iram, Liv.: désarmer la colère. - mortem deprecari, Caes. B. G. 7, 40, 6: chercher à détourner la mort, demander la vie. - periculum deprecari, Caes.: conjurer un danger. - praecipiendi munus deprecari, Quint. 2, 12, 12: s'excuser d'accepter les fonctions de précepteur. - postquam errasse regem deprecati sunt, Sall. J. 104, 4: après avoir imploré le pardon pour leur roi en disant qu'il avait failli. - in deprecandis amicorum aut periculis aut incommodis, Nep.: quand il s'agissait d'intervenir pour garantir ses amis des dangers ou des ennuis. - senatum deprecatus est ne... Suet. Caes. 29: il supplia le sénat de ne pas... - in hoc te deprecor ne... Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1: ce dont je te supplie, c'est de ne pas... - deprecari alicui ne vapulet, Plaut.: demander que qqn ne soit pas battu. - non deprecari quin (quominus): ne pas s’opposer à ce que, consentir à ce que. - nec deprecor quin ferat... Cat.: je n'intercède pas pour qu'il apporte ( je consens à ce qu'il...). - deprecari (aliquem) ab aliquo: demander grâce à qqn (pour qqn, aliquem). - diras devotiones in aliquem deprecari, Apul.: prononcer contre qqn de terribles imprécations. - deprecari alicui, Cat.: maudire qqn.* * *deprecor, āri, ātus sum [st2]1 [-] détourner par ses prières, éloigner par ses prières; conjurer, détourner, écarter; s'excuser; qqf. alléguer. [st2]2 [-] prier avec instance, supplier, implorer, demander avec prière; demander grâce. [st2]3 [-] prononcer des imprécations contre qqn; souhaiter (du mal). - deprecari iram, Liv.: désarmer la colère. - mortem deprecari, Caes. B. G. 7, 40, 6: chercher à détourner la mort, demander la vie. - periculum deprecari, Caes.: conjurer un danger. - praecipiendi munus deprecari, Quint. 2, 12, 12: s'excuser d'accepter les fonctions de précepteur. - postquam errasse regem deprecati sunt, Sall. J. 104, 4: après avoir imploré le pardon pour leur roi en disant qu'il avait failli. - in deprecandis amicorum aut periculis aut incommodis, Nep.: quand il s'agissait d'intervenir pour garantir ses amis des dangers ou des ennuis. - senatum deprecatus est ne... Suet. Caes. 29: il supplia le sénat de ne pas... - in hoc te deprecor ne... Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1: ce dont je te supplie, c'est de ne pas... - deprecari alicui ne vapulet, Plaut.: demander que qqn ne soit pas battu. - non deprecari quin (quominus): ne pas s’opposer à ce que, consentir à ce que. - nec deprecor quin ferat... Cat.: je n'intercède pas pour qu'il apporte ( je consens à ce qu'il...). - deprecari (aliquem) ab aliquo: demander grâce à qqn (pour qqn, aliquem). - diras devotiones in aliquem deprecari, Apul.: prononcer contre qqn de terribles imprécations. - deprecari alicui, Cat.: maudire qqn.* * *Deprecor, pen. corr. deprecaris, deprecatus sum, deprecari. Catul. Fort prier aucun, et faire une requeste.\Siquid deliquero, nullae sunt imagines quae me a vobis deprecentur. Cic. Il n'y a nulle memoire de la noblesse de mes ancestres qui vous face requeste pour moy.\Deprecari alicui ne vapulet. Plaut. Prier pour aucun qu'il ne soit point batu.\Deprecari sibi exilium et fugam. Cic. Prier et requerir qu'on soit envoyé en exil et d'estre banni, Requerir qu'on se contente de nostre bannissement, sans nous punir d'advantage.\Vitam alicuius deprecari ab aliquo. Cic. Luy saulver la vie par prier aucun.\Precari et Deprecari, contraria. Ouid. Deprier.\Anteacta deprecari. Tacit. Prier qu'on ne soit puni pour les choses passees.\Calamitatem ab sese deprecari. Cic. Is vllam ab sese calamitatem poterit deprecari? Se pourra il defendre? ou Pourra il tant faire par prieres qu'on ne luy face tous les maulx du monde?\Deprecari auaritiae crimina laudibus fragilitatis. Cic. Faire requeste et requerir qu'on excuse l'avarice d'aucun pour aucune vertu qui est en luy qui recompense ce vice.\Gaudii inuidiam, Gracchi charitas deprecabatur. Cic. Grachus estoit si fort aimé, que pour l'amour de luy les faultes de Claudius estoyent couvertes et excusees, ou supportees.\Non ius, sed iniuriam deprecor. Liu. Je ne demande point que vous me laschiez rien de la raison, mais seulement que vous ne me faciez point de tort.\Maleuolentiam deprecari. Cic. Se defendre du blasme qu'on ha de se resjouir du mal d'autruy.\Munus aliquod. Quint. S'excuser et descharger de quelque charge, et la refuser.\Deprecari odium summae improbitatis excusatione summae stultitiae. Cic. Se defendre d'une grande meschanceté, soubs couleur et excusation de sotise, S'excuser que non point par meschanceté on ait faict ce qui a esté faict, mais par sotise.\Mortem deprecari. Ouid. Refuser et fuir la mort.\Deprecari periculum. Cic. Tascher par requestes et prieres d'eviter aucun peril.\Refugere periculum aut deprecari. Asinius Cice. Refuser de se mettre en danger.\Nullam deprecor poenam. Liu. Je ne refuse aucune peine.\Deprecari sanguinem et mortem innocentissimi ciuis. Cic. Faire tant par prieres qu'il ne meure point, Luy sauver la vie. -
9 flagitator
flăgĭtātŏr, ōris, m. [flagito] [st1]1 [-] qui demande avec instance, solliciteur. - flagitator triumphi ante victoriam, Liv. 8, 12: qui réclame le triomphe avant la victoire. [st1]2 [-] qui réclame une créance, une promesse, créancier tenace. - Plaut. Cas. 24 ; Cic. Br. 18 ; Gell. 17, 6, 10.* * *flăgĭtātŏr, ōris, m. [flagito] [st1]1 [-] qui demande avec instance, solliciteur. - flagitator triumphi ante victoriam, Liv. 8, 12: qui réclame le triomphe avant la victoire. [st1]2 [-] qui réclame une créance, une promesse, créancier tenace. - Plaut. Cas. 24 ; Cic. Br. 18 ; Gell. 17, 6, 10.* * *Flagitator, pen. prod. flagitatoris. Plaut. Qui demande sans cesse, Demandeur importun, Pressif, Pressant. -
10 insto
insto, āre, instĭtī - intr. avec dat. ou in + abl. et qqf. tr. - - inf. fut. Liv.: instaturum, am, um. - institi: également parf. de insisto. [st1]1 [-] se tenir sur, se tenir dans; être au-dessus de, être suspendu sur. - instare jugis, Virg.: rester sur les hauteurs. - instat aquae, Virg.: (le rocher) domine les ondes. - instare saxo in globoso, Pac.: se tenir debout sur une pierre ronde. - tantum eum instat exitii, Plaut.: tant de malheurs sont amoncelés sur sa tête. [st1]2 [-] être voisin, être imminent, approcher, presser, menacer (en parl. d'événements). - tibi ab eis instat periculum, Cic.: un danger te menace de leur part. - bellum instat moenibus, Liv.: la guerre menace les remparts. - bellum instat: la guerre est imminente. - quum illi iter instaret, Cic.: comme il était près de partir. - adest, instat, urget, Cic.: il arrive, il pousse, il presse. - hiems instat, Liv.: l'hiver est proche. - instantia ora, Ov.: gueule menaçante. [st1]3 [-] suivre (un chemin), suivre de près, poursuivre. - hostibus acrius institit: il serra de plus près l'ennemi. - instare vestigiis alicujus, Plin.: suivre les traces de qqn. - ni cedenti instaturum alterum timuissent, Liv. 10: s'ils n'avaient craint que celui qui céderait fût poursuivi par l'autre. [st1]4 [-] s'appesantir sur, s'appliquer à, ne pas cesser de, persister. - institit tueri: il continua de secourir. - operi instare: s'appliquer à une besogne. [st1]5 [-] presser (en paroles), insister, demander avec instance. - instare alicui ut: demander de façon pressante à qqn de. - tibi instat ut eas, Cic.: il te conjure d'aller. - uxor acriter tua instat ne mihi detur, Plaut. Cas. 2, 5, 33: ta femme demande instamment qu'on ne me la donne pas. - instat poscere: il réclame avec insistance, il ne cesse de réclamer. - unum instare de indutiis, Caes.: (Pompée, disait-il) n’insistait que sur un seul point, la suspension d’armes. - instando evincere ut... Liv.: obtenir à force d'instances que... - voir instans.* * *insto, āre, instĭtī - intr. avec dat. ou in + abl. et qqf. tr. - - inf. fut. Liv.: instaturum, am, um. - institi: également parf. de insisto. [st1]1 [-] se tenir sur, se tenir dans; être au-dessus de, être suspendu sur. - instare jugis, Virg.: rester sur les hauteurs. - instat aquae, Virg.: (le rocher) domine les ondes. - instare saxo in globoso, Pac.: se tenir debout sur une pierre ronde. - tantum eum instat exitii, Plaut.: tant de malheurs sont amoncelés sur sa tête. [st1]2 [-] être voisin, être imminent, approcher, presser, menacer (en parl. d'événements). - tibi ab eis instat periculum, Cic.: un danger te menace de leur part. - bellum instat moenibus, Liv.: la guerre menace les remparts. - bellum instat: la guerre est imminente. - quum illi iter instaret, Cic.: comme il était près de partir. - adest, instat, urget, Cic.: il arrive, il pousse, il presse. - hiems instat, Liv.: l'hiver est proche. - instantia ora, Ov.: gueule menaçante. [st1]3 [-] suivre (un chemin), suivre de près, poursuivre. - hostibus acrius institit: il serra de plus près l'ennemi. - instare vestigiis alicujus, Plin.: suivre les traces de qqn. - ni cedenti instaturum alterum timuissent, Liv. 10: s'ils n'avaient craint que celui qui céderait fût poursuivi par l'autre. [st1]4 [-] s'appesantir sur, s'appliquer à, ne pas cesser de, persister. - institit tueri: il continua de secourir. - operi instare: s'appliquer à une besogne. [st1]5 [-] presser (en paroles), insister, demander avec instance. - instare alicui ut: demander de façon pressante à qqn de. - tibi instat ut eas, Cic.: il te conjure d'aller. - uxor acriter tua instat ne mihi detur, Plaut. Cas. 2, 5, 33: ta femme demande instamment qu'on ne me la donne pas. - instat poscere: il réclame avec insistance, il ne cesse de réclamer. - unum instare de indutiis, Caes.: (Pompée, disait-il) n’insistait que sur un seul point, la suspension d’armes. - instando evincere ut... Liv.: obtenir à force d'instances que... - voir instans.* * *Insto, instas, institi, institum, pen. corr. instare. Caesar. Se tenir et serrer pres, Presser de pres, Tenir de court, Poursuyvre de pres.\Instare res aliqua dicitur. Cic. Chose urgente, Qui nous presse.\Instare, datiuo iunctum. Cic. Soliciter et presser instamment une personne de faire quelque chose.\Instare funeri. Plin. Se haster et diligenter de faire les funerailles.\Instare operi. Virgil. Haster la besongne.\Instare vestigiis alterius. Plin. iunior. Tenir et garder, et suyvre la maniere de faire d'iceluy.\Instare vestigiis alicuius. Liu. Le suyvre de pres comme pas à pas.\Vtrum hac, an illac iter institit? Plaut. A il prins son chemin par ci ou par là?\Est ne hoc vt dico Litane? L. rectam instas viam. Plaut. Tu es au droict chemin, Il est ainsi que tu dis. Per translationem.\Ego illud sedulo negare factum: ille instat factum. Terent. Soustient à toute force qu'il est faict.\Instat ire ad eum. Plaut. Persevere et continue d'aller à luy.\Instare. Sallust. Estre pres et prochain, S'approcher.\Instant a me tibi bona. Plaut. Je suis sur le poinct de te faire du bien.\Partus prope instat. Terent. Elle est preste d'enfanter. -
11 obtestor
obtestor, āri, ātus sum [st2]1 [-] prendre à témoin, attester. [st2]2 [-] prier en invoquant les dieux, prier avec instance, supplier, invoquer, implorer, conjurer. - obtestari ut: supplier de. - obtestari ne: supplier de ne pas. - obtestari + prop. inf.: affirmer solennellement que (formule solennelle et pressante).* * *obtestor, āri, ātus sum [st2]1 [-] prendre à témoin, attester. [st2]2 [-] prier en invoquant les dieux, prier avec instance, supplier, invoquer, implorer, conjurer. - obtestari ut: supplier de. - obtestari ne: supplier de ne pas. - obtestari + prop. inf.: affirmer solennellement que (formule solennelle et pressante).* * *Obtestor, obtestaris, obtestari. Virg. Conjurer et adjurer aucun, Le prier par l'amitié et autre chose.\Per tuam fidem, perque huius solitudinem Te obtestor, ne abs te hanc segreges. Terent. Je te prie pour l'amour de ta loyaulté, etc.\Obtestari deos. Cicero. Les appeler à son aide, ou en tesmoignage.\Obtestari. Sallust. Prier et requerir de grande affection. -
12 pendeo
pendĕo, ēre, pependi - intr. - [st2]1 [-] pendre, être suspendu, être pendu, être pendant, tenir à. [st2]2 [-] être attaché, être affiché, être mis en vente. [st2]3 [-] peser. [st2]4 [-] être suspendu, être attentif. [st2]1 [-] être suspendu, être pendant, être en instance. [st2]5 [-] être en balance, être en suspens, être flottant, être indécis, être irrésolu, être inquiet. [st2]6 [-] dépendre de, reposer sur, être soumis à. - pendere (ab) re: être suspendu à qqch. - pependit in arbore, Cic. Verr. 2.3.23.§ 57: il resta suspendu à l'arbre. - sagittae pendebant ab umero, Cic. Verr. 2, 4, 34, § 74: le carquois pendait à son épaule. - videtis pendere alios ex arbore..., Cic. Verr. 2, 3, 26, § 66: vous voyez certains suspendus à un arbre... - pendebant super ora capilli, Ov. P. 3, 3, 17: ses cheveux tombaient sur son visage. - pendere super, Ov., Hor.: pendre au-dessus de, être suspendu au-dessus de. - pendebat in aere pennis, Ov.: il planait dans les airs. - chlamys apte pendet, Ov.: la chlamyde flotte avec grâce. - tu jam pendebis, Ter.: tu vas être pendu. - venalis pependit Claudius, Suet.: les biens de Claude furent affichés. - pendere ad lanium, Phaedr.: être exposé en vente à l'étal d'un boucher. - pendes in limine, Virg.: tu es arrêté sur le seuil. - cyathus pendet drachmas decem, Plin. 21, 34, 109, § 185: un cyathe pèse dix drachmes. - pendere ab ore alicujus: écouter qqn très attentivement, être suspendu aux lèvres de qqn. - de aliquo pendere: être en suspens, être incertain au sujet de qqn. - pendere exspectatione: être dans l'attente. - pendere animi (animo): être indécis, être inquiet. - ne diutius pendeas, Cic.: pour abréger ton incertitude. - pendemus in animis, Cic. Tusc. 1, 96: nous sommes dans l'anxiété. - ego tecum potius quam animi pendeam, cum a te absim, et de te et de me, Cic. Tusc. 4, 16, 12: moi, je préfère être avec toi que d'être loin de toi anxieux et sur ton sort et sur le mien. - pendere (tenui) filo: *pendre à un fil (ténu)*, être en grand danger, dépendre de peu de chose. - ad senatum remissus diu pependit, tandem absolutus vindicatusque, Plin. Ep. 4, 9, 1: renvoyé devant le sénat, il demeura longtemps dans l'indécision; finalement il fut absous et reconnu innocent. - pendere + inter. ind.: se demander avec anxiété. - tam levi momento mea apud vos fama pendet? Liv. 2, 7, 10: ma renommée pèse si peu à vos yeux? - reos, qui ante quinquennium proximum apud aerarium pependissent, universos discrimine liberavit, Suet. Dom. 9: les accusés qui avaient leur nom affiché depuis plus de cinq ans sur le mur de l'Aerarium (de Saturne), il les mit tous hors de cause. - res aliquo pendet: l'affaire dépend de qqn. - pendere ex arbitrio alicujus, Liv.: être à la merci de qqn. - non aliunde pendere, Cic.: ne dépendre de personne, être indépendant. - pendere ex errore vulgi, Cic.: être esclave des préjugés du vulgaire. - voir pendens* * *pendĕo, ēre, pependi - intr. - [st2]1 [-] pendre, être suspendu, être pendu, être pendant, tenir à. [st2]2 [-] être attaché, être affiché, être mis en vente. [st2]3 [-] peser. [st2]4 [-] être suspendu, être attentif. [st2]1 [-] être suspendu, être pendant, être en instance. [st2]5 [-] être en balance, être en suspens, être flottant, être indécis, être irrésolu, être inquiet. [st2]6 [-] dépendre de, reposer sur, être soumis à. - pendere (ab) re: être suspendu à qqch. - pependit in arbore, Cic. Verr. 2.3.23.§ 57: il resta suspendu à l'arbre. - sagittae pendebant ab umero, Cic. Verr. 2, 4, 34, § 74: le carquois pendait à son épaule. - videtis pendere alios ex arbore..., Cic. Verr. 2, 3, 26, § 66: vous voyez certains suspendus à un arbre... - pendebant super ora capilli, Ov. P. 3, 3, 17: ses cheveux tombaient sur son visage. - pendere super, Ov., Hor.: pendre au-dessus de, être suspendu au-dessus de. - pendebat in aere pennis, Ov.: il planait dans les airs. - chlamys apte pendet, Ov.: la chlamyde flotte avec grâce. - tu jam pendebis, Ter.: tu vas être pendu. - venalis pependit Claudius, Suet.: les biens de Claude furent affichés. - pendere ad lanium, Phaedr.: être exposé en vente à l'étal d'un boucher. - pendes in limine, Virg.: tu es arrêté sur le seuil. - cyathus pendet drachmas decem, Plin. 21, 34, 109, § 185: un cyathe pèse dix drachmes. - pendere ab ore alicujus: écouter qqn très attentivement, être suspendu aux lèvres de qqn. - de aliquo pendere: être en suspens, être incertain au sujet de qqn. - pendere exspectatione: être dans l'attente. - pendere animi (animo): être indécis, être inquiet. - ne diutius pendeas, Cic.: pour abréger ton incertitude. - pendemus in animis, Cic. Tusc. 1, 96: nous sommes dans l'anxiété. - ego tecum potius quam animi pendeam, cum a te absim, et de te et de me, Cic. Tusc. 4, 16, 12: moi, je préfère être avec toi que d'être loin de toi anxieux et sur ton sort et sur le mien. - pendere (tenui) filo: *pendre à un fil (ténu)*, être en grand danger, dépendre de peu de chose. - ad senatum remissus diu pependit, tandem absolutus vindicatusque, Plin. Ep. 4, 9, 1: renvoyé devant le sénat, il demeura longtemps dans l'indécision; finalement il fut absous et reconnu innocent. - pendere + inter. ind.: se demander avec anxiété. - tam levi momento mea apud vos fama pendet? Liv. 2, 7, 10: ma renommée pèse si peu à vos yeux? - reos, qui ante quinquennium proximum apud aerarium pependissent, universos discrimine liberavit, Suet. Dom. 9: les accusés qui avaient leur nom affiché depuis plus de cinq ans sur le mur de l'Aerarium (de Saturne), il les mit tous hors de cause. - res aliquo pendet: l'affaire dépend de qqn. - pendere ex arbitrio alicujus, Liv.: être à la merci de qqn. - non aliunde pendere, Cic.: ne dépendre de personne, être indépendant. - pendere ex errore vulgi, Cic.: être esclave des préjugés du vulgaire. - voir pendens* * *Pendeo, pendes, pependi, pensum, pendere, penult. prod. Terent. Estre pendu.\Fistula pendet de collo. Virg. Est pendue au col.\Pendet et a vestra nostra salute salus. Ouid. Nostre salut depend du vostre.\Respublica pendet e Bruto. Cic. Depend de Brutus.\Pendere ex arbitrio alterius. Liu. Estre subject à la fantasie, ou volunté d'aultruy.\Pendere ex errore imperitae multitudinis. Cic. Suyvre l'opinion, etc.\Cui spes omnis et ratio, et cogitatio pendet ex fortuna. Cic. Qui s'attend à fortune, Qui ha toute son esperance en fortune.\Pendere ex laude. Quintil. Ne cercher que louange.\Non quaero rationes eas, quae ex coniectura pendent. Cic. Qui dependent de conjecture.\Pendere promissis. Cic. S'attendre aux promesses d'aucun.\Pendere spe caeca, atque expectatione obscura. Cic. Estre en une incertaine esperance et attente.\Pendere spe extrema dicitur salus alicuius. Cic. Quand elle ne tient qu'à un filet.\Cyathus pendet per se drachmas decem. Plin. Il poise dix drachmes.\Narrantis coniunx pendet ab ore viri. Ouid. Ha les yeulx fichez au visage de son mari, L'escoute soigneusement.\Pendere. Plaut. Estre suspens et en doubte.\Animus tibi pendet. Terent. Tu es en doubte ou crainte, Tu ne scais que faire.\Pendere animi, pro animo, more antiquo: Id est Dubium esse. Terent. Estre en grand doubte et crainte.\Pendent opera interrupta. Virgil. Demeurent imparfaicts jusques à un temps.\Pendere rei dicuntur. Sueton. Qui demeurent long temps sans estre despeschez. -
13 enim
enim conj. (usu. after the first word in its clause). I. In explaining or specifying, for, for instance, namely, that is to say, I mean, in fact: similis sensus exstitit amoris... nihil est enim virtute amabilius: non videtur celare emptores debuisse; neque enim id est celare, etc. — In a parenthesis, for, in fact, observe: ut antea dixi (dicendum est enim saepius): Hic tibi—fabor enim... —bellum geret, V.—In a transition to an explanatory fact or thought, for, in fact, now, really: quod scelus unde natum esse dicamus? Iam enim videtis, etc.: nihil est enim tam populare quam bonitas.—Often in exhortations, etc.: attendite enim cuius modi edicta sint.— II. In giving a reason, for, the reason is that, because: tolle hanc opinionem, luctum sustuleris. Nemo enim maeret suo incommodo.—Ellipt., giving a reason for something implied, for, of course, naturally, but: qui multa praeclara dicit; quam enim sibi constanter dicat, non laborat, i. e. but that goes for little, for, etc.: ne tibi desit? Quantulum enim summae curtabit quisque dierum, si, etc., i. e. that is no reason, for, etc., H.—Without a verb: quid enim? why not? what objection can be made?: quid enim? fortemne possumus dicere eundem illum Torquatum?: Militia est potior; quid enim? concurritur, etc., H.— III. In confirming, in fact, indeed, truly, certainly, assuredly, to be sure: quid illas censes (dicere)? nil enim, nothing at all, T.: Caesar... interfici iussit, arbitratus... Ille enim revocatus resistere coepit, and in fact, Cs.: Sed neque... nomina quae sint Est numerus; neque enim numero conprendere refert, and truly, V.: quis est, qui velit... vivere? Haec enim est tyrannorum vita.—With imper, come, now: attende enim paulisper!—In replies, of course, certainly, no doubt: A. quid refert? M. Adsunt enim, qui haec non probent.* * *namely (postpos); indeed; in fact; for; I mean, for instance, that is to say -
14 exemplum
exemplum ī, n [EM-], a sample, specimen: hominum exempla, i. e. representatives of the race, O.— An imitation, image, portrait, draught, transcript, copy: earum (litterarum), S.: epistulae.— A pattern, model, original, example, precedent, incident, case: simulacrum ab animali exemplo transfertur: litterarum, a draft: exempla ad imitandum: naturae et veritatis: Ex hoc numero (amicorum) nobis exempla sumenda sunt: vir exempli recti: in oculis exemplum erat Fabius, L.: exemplum a me petere, L.: qui exemplum et rectores habebantur, Ta.: spinas Traxit in exemplum, O.: habuerunt virtutes spatium exemplorum, i. e. room to show themselves, Ta.: quasi exempli causā, as an example: sequimur exempla deorum, O.: sententiae exemplo haud salubres, i. e. by becoming a precedent, L.: mala exempla ex rebus bonis orta sunt, S.: illo exemplo confirmat, etc., by that instance: Venit in exemplum furor, served as a lesson, O.: exempli causā paucos nominavi, for example's sake: exempli gratiā.— A warning example, warning, lesson, penalty: Exemplum statuite in me, ut, etc., T.: simile severitatis tuae: in eos omnia exempla cruciatūsque edere, Cs.: ea in civitatem exempli edendi facultas, L.: in eum indigna, T.: esse in exemplo, to serve as a warning, O. — A way, manner, kind, nature: more et exemplo populi R. iter dare, Cs.: eodem exemplo quo, L.: exemplo nubis aquosae Fertur, after the manner of, O.— A tenor, purport, contents: litterae uno exemplo: scribere bis eodem exemplo: hoc exemplo, as follows.* * *example, sample, specimen; instance; precedent, case; warning, deterent; pattern, model; parallel, analogy; archtype; copy/reproduction, transcription -
15 nam
nam conj. [GNA-]. I. Introducing an explanation, for (in prose beginning the sentence, except when enclitic with an interrog. word): is pagus appellabatur Tigurinus, nam civitas in pagos divisa est, Cs.: Pauca... Expediam dictis; prohibent nam cetera Parcae Scire, V.: Belua multorum es capitum; nam quid sequar? H.—Introducing a parenthesis, for certainly, but: colenda iustitia est, cum ipsa per sese (nam aliter iustitia non esset), tum, etc.—Resuming the thought after a parenthesis: simul atque cognovit (audi, audi, atque attende...), nam simul ac me audivit, etc. —With illud or quod, introducing a minor consideration or an exception, for, but: bene, quod Mens, Fides consecratur... nam illud vitiosum Athenis, quod fecerunt Contumeliae fanum.—Introducing an example or illustration, for example, for instance: sed vivo Catone multi oratores floruerunt. Nam et A. Albinus... Nam Q. Metellus, etc.— II. Introducing a reason, for, seeing that, inasmuch as: celebratote illos dies; nam multi saepe honores dis inmortalibus iusti habiti sunt, sed, etc.: alias urbīs condidere... nam de Carthagine silere melius puto quam parum dicere, S.: una domus erat... nam quid ego de studiis dicam cognoscendi semper aliquid, etc.: Iuppiter, hospitibus nam te dare iura loquuntur, V.: Mercuri (nam te docilis magistro Movit Amphion lapides canendo), etc., H.—In replies, introducing the reason for an implied answer, for, for assuredly, certainly: Sa. tamen tibi a me nullast orta iniuria... Ae. Nam hercle etiam hoc restat, i. e. (not yet); for that is to come hereafter, T.: nos hunc Heracliensem... de nostrā civitate eiciemus? Nam si quis putat... vehementer errat.—In a rhetorical climax, with ne... quidem: in corpora ipsorum, in liberos contumeliae editae. Nam avaritia ne sacrorum quidem spoliatione abstinuit, nay... not even, L.—In eager questions, beginning a clause, why?: Nam quae haec anus est, exanimata a fratre quae egressa'st meo? T.—As enclitic with an interrogative: quisnam igitur tuebitur P. Scipionis memoriam mortui?: in incerto habuere, quidnam consili caperent, S.: num nam haec audivit? T.: quis est nam ludus in undis, V.* * *for, on the other hand; for instance -
16 vel
vel adv. [1 vel], or even, if you will, or indeed, even, assuredly, certainly: vel rex semper maxumas Mihi agebat gratias, T.: sed tamen vel regnum malo quam liberum populum: Vel Priamo miseranda manus, V.: ego vel Prochytam praepono Suburae, Iu.: populus R. suam auctoritatem vel contra omnīs possit defendere: timebant ne Romana plebs... vel cum servitute pacem acciperet, even if it should bring slavery, Cs.: existiment quod velint, ac vel hoc intellegant: quae non modo summa bona, sed nimirum audebo vel sola dicere: hoc ascensu vel tres armati quamlibet multitudinem arcuerint, L.: a plerisque vel dicam ab omnibus, I may even say.—With sup. of adj. or adv, perhaps, it may be, if you will: adulescens vel potentissimus nostrae civitatis: domus vel optima Messanae, notissima quidem certe, i. e. the most famous, if not the finest.—Intensive, the very, the utmost, the most... possible: hoc in genere nervorum vel minimum, suavitatis autem est vel plurimum, the very least... the utmost possible: vel extremo spiritu experiri, etc., with his very latest breath: cuius (sc. Hannibalis) eo tempore vel maxima apud regem auctoritas erat, L.: peculatus vel acerrime vindicandus, with the utmost severity.—Introducing a single instance, for instance, for example, as for example, in particular, especially: Vel heri in vino quam inmodestus fuisti, T.: sed suavīs accipio litteras, vel quas proxime acceperam, quam prudentīs!: est tibi ex his ipsis qui adsunt bella copia, vel ut a te ipso ordiare, i. e. especially if you begin with yourself.* * *Ieven, actually; or even, in deed; orIIorvel... vel -- either... or
-
17 nam
I.but now, on the other hand / surely, for it is certainII.conj, for, for example, instanceIII.(conj.) for / for example, for instance / but now, certainly. -
18 Gratia
grātĭa, ae, f. [gratus; lit., favor, both that in which one stands with others and that which one shows to others].I.(Acc. to gratus, I.) Favor which one finds with others, esteem, regard, liking, love, friendship (syn. favor):B.pluris pauciorum gratiam faciunt pars hominum quam id quod prosint pluribus,
Plaut. Trin. 1, 1, 12:perspicio nihili meam vos facere gratiam,
id. Curc. 1, 2, 68:ut majores ejus (Plancii) summum in praefectura florentissima gradum tenuerint et dignitatis et gratiae,
Cic. Planc. 13, 32; cf.:Sex. Roscius gratia atque hospitiis florens hominum nobilissimorum,
id. Rosc. Am. 6, 15:deinde si maxime talis est deus, ut nulla gratia, nulla hominum caritate teneatur, etc.,
id. N. D. 1, 44, 124:neque quo Cn. Pompeii gratiam mihi per hanc causam conciliari putem,
id. de Imp. Pomp. 24, 70; cf.:aliquem restituere in gratiam,
id. Prov. Cons. 9, 23:aliquem restituere in ejus veterem gratiam,
id. Att. 1, 3, 3:in gratiam reducere,
id. Rab. Post. 8, 19; cf.also: cum aliquo in gratiam redire,
to reconcile one's self with one, id. Att. 1, 14, 7; Nep. Alcib. 5, 1; id. Thras. 3 fin.; id. Dat. 8, 5 al.:alicujus gratiam sequi,
Caes. B. C. 1, 1, 3; cf.:si suam gratiam Romani velint, posse eis utiles esse amicos,
id. B. G. 4, 7, 4:ab aliquo inire gratiam,
Cic. Verr. 2, 2, 46, § 113:a bonis omnibus summam inire gratiam,
id. Att. 7, 9, 3:magnam inire gratiam,
id. Fin. 4, 12, 31:quantam eo facto ad plebem inierat gratiam,
Liv. 33, 46, 7:apud regem gratiam initam volebant,
id. 36, 5, 3:at te apud eum, dii boni, quanta in gratia posui!
Cic. Att. 6, 6, 4; cf. id. ib. 5, 11, 6; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6 fin.;with a different construction: apud Lentulum ponam te in gratiam (Ern. conj. in gratia),
Cic. Att. 5, 3, 3:cum aliquo in laude et in gratia esse,
id. Verr. 1, 17, 51; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:inter vos sic haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala,
Ter. Phorm. 4, 3, 17 Ruhnk.:plerique (in divortio) cum bona gratia discedunt,
Dig. 24, 1, 32, § 10;without bona: cum istuc quod postulo impetro cum gratia,
with a good grace, Ter. And. 2, 5, 11:omnia quae potui in hac summa tua gratia ac potentia a te impetrare,
credit, influence, Cic. Fam. 13, 29, 5; cf.:Iccius Remus, summa nobilitate et gratia inter suos,
Caes. B. G. 2, 6, 4; 1, 43, 8:gratiā plurimum posse,
id. ib. 1, 9, 3; 1, 20, 2; cf.:quantum gratia, auctoritate, pecunia valent,
id. ib. 7, 63, 1:gratiā valere,
id. B. C. 2, 44, 1:inproba quamvis Gratia fallaci praetoris vicerit urna,
Juv. 13, 4:quem triumphum magis gratiae quam rerum gestarum magnitudini datum constabat,
Liv. 40, 59, 1.—In plur.:L. Murenae provincia multas bonas gratias cum optima existimatione attulit,
tokens of favor, Cic. Mur. 20, 42:cum haec res plurimas gratias, firmissimas amicitias pariat,
id. ib. 11, 24:non hominum potentium studio, non excellentibus gratiis paucorum, sed universi populi Romani judicio consulem factum,
id. Agr. 2, 3, 7.—Transf., objectively, like the Gr. charis, agreeableness, pleasantness, charm, beauty, loveliness, grace (only poet. and in post-Aug. prose;2.esp. freq. in Quint.): gratia formae,
Ov. M. 7, 44; Suet. Tit. 3:corporis,
id. Vit. 3; id. Vit. Ter. 1; Plin. 28, 19, 79, § 260:quid ille gratiae in vultu ostenderit,
Quint. 6 prooem. § 7; cf. id. 6, 3, 26:unica nec desit jocundis gratia verbis,
charm, Prop. 1, 2, 29; cf.: neque abest facundis gratia dictis, Ov. M. 13, 127:plenus est jucunditatis et gratiae (Horatius),
Quint. 10, 1, 96:sermonis Attici,
id. ib. 65;12, 10, 35: dicendi,
id. 9, 3, 74:brevitatis novitatisque,
id. ib. 58:omnis bene scriptorum,
id. 11, 2, 46 et saep.; Cels. 4, 29 med.:uvis et vinis gratiam affert fumus fabrilis,
Plin. 14, 1, 3, § 16; id. 17, 9, 6, § 53. —Hence,As a nom. propr.: Grātiae, ārum, f., a transl. of the Gr. Charites, the goddesses of favor, loveliness, grace, etc., the three Graces, Aglaia, Euphrosyne, and Thalia, daughters of Jupiter and Eurynome, Sen. Ben. 1, 3, 3; Serv. Verg. A. 1, 720; Hor. C. 1, 4, 6; 1, 30, 6; 3, 19, 16; 3, 21, 22; Quint. 10, 1, 82.—In sing.: Grātia, ae, collect., Ov. M. 6, 429.II. A.In gen. (rare): ita mihi Telamonis patris, avi Aeaci et proavi Jovis grata est gratia, Enn. ap. Non. 85, 23 (Trag. v. 367 Vahl.):B.ergo ab eo petito gratiam istam,
Plaut. Capt. 3, 5, 63; cf.:gratiam a patre si petimus, spero ab eo impetrassere,
id. Stich. 1, 2, 23:petivit in beneficii loco et gratiae, ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 3, 82, § 189; cf.:quod beneficii gratiaeque causa concessit,
id. ib. 2, 3, 48 fin.:hanc gratiam ut sibi des,
Ter. Hec. 3, 3, 30:juris jurandi volo gratiam facias,
excuse, release, Plaut. Rud. 5, 3, 59; cf.:alicui delicti gratiam facere,
to grant pardon, forgive, Sall. J. 104 fin. Kritz.:qui mihi atque animo meo nullius umquam delicti gratiam fecissem,
id. Cat. 52, 8; cf.also: quibus senatus belli Lepidani gratiam fecerat,
id. Fragm. 3, 34 Gerl.:alii ipsi professi se pugnaturos in gratiam ducis,
to please, for the sake of, Liv. 28, 21, 4; cf.:deletam urbem cernimus eorum, quorum in gratiam Saguntum deleverat Hannibal,
id. 28, 39, 12 Drak.:in gratiam alicujus,
id. 35, 2, 6; 39, 26, 12; Vell. 2, 41, 2; Suet. Tib. 49 al.; cf.also: data visceratio in praeteritam judicii gratiam,
for the favor shown him on the trial, Liv. 8, 22, 4:nil ibi majorum respectus, gratia nulla umbrarum,
Juv. 8, 64.—In partic., a mark of favor shown for a service rendered, thanks (by word or deed), thankfulness, gratitude; acknowledgment, return, requital (the form with agere of returning thanks is the plur., but with habere, referre, debere, nearly always in sing.; but when thanks are due to or rendered by more than one person, the form gratias referre, etc., may be used; v. infra., and cf. Krebs. Antibarb. p. 505):A.quae (gratia) in memoria et remuneratione officiorum et honoris et amicitiarum observantiam teneat,
Cic. Inv. 2, 22, 66; cf.:gratia est, in qua amicitiarum et officiorum alterius memoria et remunerandi voluntas continetur,
id. ib. 2, 53, 161:immortales ago tibi gratias agamque dum vivam: nam relaturum me affirmare non possum,
id. Fam. 10, 11, 1; cf.:renuntiate, gratias regi me agere: referre gratiam aliam nunc non posse, quam ut suadeam, ne, etc.,
Liv. 37, 37, 8 (v. ago):dīs gratias agere... si referre studeant gratias,
Plaut. Am. 1, 1, 26 sq.:L. Lucceius meus, homo omnium gratissimus, mirificas tibi apud me gratias egit, cum diceret, etc.,
Cic. Fam. 13, 42, 1:eique amplissimis verbis per senatus consultum gratias egimus,
id. Phil. 1, 1, 3:Lentulo nostro egi per litteras tuo nomine gratias diligenter,
id. Fam. 1, 10:justissimas gratias agere,
id. Leg. 2, 3, 6:quamquam gratiarum actionem a te non desiderabam, etc.,
id. Fam. 10, 19, 1:nunc tecum sic agam, tulisse ut potius injuriam, quam retulisse gratiam videar,
to have made a return, requital, recompense, id. Sull. 16, 47 fin.:magno meo beneficio affecti cumulatissime mihi gratiam retulerunt,
id. Fam. 13, 4, 1:praeclaram vero populo Romano refers gratiam,
id. Cat. 1, 11, 28:ut pro tantis eorum in rem publicam meritis honores eis habeantur gratiaeque referantur,
id. Phil. 3, 15, 39; cf. id. ib. 3, 10, 25:me omnibus, si minus referenda gratia satisfacere potuerim, at praedicanda et habenda certe satis esse facturum,
if I cannot requite... I can extol, id. Balb. 1, 2; cf.: nimirum inops ille, si bonus est vir, etiam si referre gratiam non potest, habere certe potest. Commode autem quicumque dixit, pecuniam qui habeat, non reddidisse; qui reddiderit, non habere: gratiam autem et qui retulerit, habere et qui habeat retulisse, id. Off. 2, 20, 69; id. Planc. 28, 68; cf. id. ib. 42, 101; id. Fam. 5, 11, 1:gratias habere,
Liv. 24, 37, 7:alicui summas gratias habere,
Plaut. Trin. 3, 2, 33:alicui maximas infinitasque agere atque habere gratias, quod, etc.,
Vitr. 6 praef. 4:merito vestro maximas vobis gratias omnes et agere et habere debemus,
Cic. Phil. 3, 10, 25:meritam dīs immortalibus gratiam justis honoribus et memori mente persolvere,
id. Planc. 33, 80:pro beneficio gratiam repetere,
Liv. 1, 47, 7:gratias ob hoc agere, quod, etc.,
Liv. 54, 50, 4; so with ob, Plin. Ep. 9, 31, 21; Treb. Pol. Trig. Tyr. 10, 9:pro tuo summo beneficio gratias agere,
Cic. Att. 16, 16, 16; Liv. 23, 11, 12; Plin, Pan. 25, 1; cf. Gell. 9, 3, 5:dum carmine nostro Redditur agricolis gratia caelitibus,
Tib. 2, 1, 36; cf.:hoc certe justitiae convenit suum cuique reddere, beneficio gratiam, injuriae talionem aut certe malam gratiam,
Sen. Ep. 81 med.;rarely: in gratiam habere (=ita accipere, ut ad gratiam comparandam valere putet),
to accept as thankworthy, Sall. J. 111, 1:unum vis curem: curo. Et est dīs gratia, Cum ita, ut volo, est,
I thank, Ter. Ad. 1, 2, 58; cf.: Er. Eamus intro, ut prandeamus. Me. Bene vocas: tam gratia est, no, I'm much obliged to you (the negative being omitted, as in the Fr. je vous remercie, and the Germ. ich danke sehr), Plaut. Men. 2, 3, 36.—Ellipt.: fores effregit? restituentur;discidit Vestem? resarcietur: est, dīs gratia, Et unde haec fiant, et adhuc non molesta sunt,
thank Heaven, Ter. Ad. 1, 2, 41.—With acc. and inf. (anteclass. and post-Aug.):dīs gratias agebat, tempus sibi dari, etc.,
Ter. Phorm. 4, 2, 6; Tac. H. 4, 64; cf. Ter. Phorm. 1, 2, 4; id. And. 1, 1, 15.—Hence, as adverbs:grātĭā (acc. to II. A.), lit., in favor of, on account of, for the sake of; hence, in gen., on account of (usually placed after the gen., in Quint. a few times before it; cf.: causa, ergo).(α).With gen.:(β).sed neque longioribus quam oportet hyperbatis compositioni serviamus, ne quae ejus gratia fecerimus, propter eam fecisse videamur,
lest what we have done to embellish the style we should seem to have done merely on account of the construction we had chosen, Quint. 9, 4, 144:tantum abest, ut haec bestiarum etiam causa parata sint, ut ipsas bestias hominum gratia generatas esse videamus,
Cic. N. D. 2, 63, 158: tu me amoris magis quam honoris servavisti gratia, Enn. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69 (Trag. v. 316 Vahl.); cf.:honoris gratia nomino,
Cic. Quint. 7, 28:nuptiarum gratia haec sunt ficta atque incepta omnia,
Ter. And. 5, 1, 17:simulabat sese negotii gratia properare,
Sall. J. 76, 1: hominem occisum esse constat;non praedae gratia: quia inspoliatus est,
Quint. 7, 1, 33; cf.:hereditatis gratia,
id. 5, 12, 5:quem censores senatu probri gratia moverant,
Sall. C. 23, 1:profectus gratia dicere,
Quint. 2, 10, 9:brevitatis gratia,
id. 4, 2, 43:decoris gratia,
id. 8, 6, 65:difficultatis gratia,
id. 9, 2, 77:aut invidiae gratia... aut miserationis,
id. 9, 2, 8:praesentis gratia litis,
id. 2, 7, 4 al. —With gerund.: duxit me uxorem liberorum sibi quaesendum gratia, Enn. ap. Fest. p. 258 Müll. (Trag. v. 161 Vahl.):ut aut voluptates omittantur majorum voluptatum adipiscendarum causa, aut dolores suscipiantur majorum dolorum effugiendorum gratia,
Cic. Fin. 1, 10, 36; cf. Caes. B. G. 7, 43, 2:tentandi gratia,
Sall. J. 47, 2:hiemandi gratia,
id. ib. 61, 3:colloquendi gratia,
id. ib. 61, 4:placandi gratia,
id. ib. 71, 5:simulandi gratia,
id. ib. 37, 4:sui exposcendi gratia,
Nep. Hann. 7, 6:amplificandi gratia... vel miserandi,
Quint. 9, 3, 28:elevandae invidiae gratia,
id. 5, 13, 40:recuperandae dignitatis gratia,
id. 11, 1, 79:vitandae similitudinis gratia,
id. 9, 1, 11 al. —Ellipt.: ejus generis hae sunt quaestiones. Si, exempli gratia, vir bonus Alexandria Rhodum magnum frumenti numerum advexerit, etc., for example, for instance (for the usual exempli causa; so,verbi gratia, for verbi causa, infra),
Cic. Off. 3, 12, 50; so,exempli gratia,
Plin. 2, 41, 41, § 110;for which in full: pauca tamen exempli gratia ponam,
Quint. 6, 5, 6:eorum unam discordiam ponemus exempli gratia,
Plin. 18, 25, 57, § 213:propter aliam quampiam rem, verbi gratia propter voluptatem,
for instance, Cic. Fin. 5, 11, 30.—Placed before the [p. 826] gen.:gratiā decoris,
Quint. 8 praef. §18: compositionis,
id. 9, 4, 58:lenitatis,
id. 9, 4, 144:significationis,
id. 8, 6, 2.—With pron. (mostly ante-class.):B.meā gratiā,
Plaut. Bacch. 1, 1, 64; id. Ps. 5, 2, 3:qui nihil ocius venit tamen hac gratia,
id. Stich. 5, 1, 5; cf.:abire istac gratia,
id. Ps. 1, 5, 138: (Medea) per agros passim dispergit corpus: id eā gratiā, Ut, etc., Poët. ap. Cic. N. D. 3, 26, 67; so,eā gratiā,
Ter. And. 3, 4, 8; id. Heaut. 4, 5, 20; id. Hec. 4, 3, 11:sed huc qua gratia te arcessi jussi, ausculta,
id. Eun. 1, 2, 19; cf. id. ib. 1, 2, 79:id ea gratia eveniebat, quod nemo ex fuga regem sequitur,
Sall. J. 54, 4:id ea gratia facilius fuit, quod, etc.,
id. ib. 80, 4.—grā-tĭīs (always as a trisyll. in ante-class. poets; Pompon. Com. Fragm. v. 110 Rib.; Plaut. As. prol. 5; id. Ep. 3, 4, 38; Ter. Ad. 4, 7, 26; cf. Charis. p. 1806; so in Cic. Verr. 2, 4 and 5 Halm), and contr., grātīs (since the class. per.; acc. to II. A.), lit., out of favor or kindness; hence, pregn., without recompense or reward, for nothing, gratuitously, gratis, proika (cf.:gratuito, nequidquam, frustra): quae (psaltria) quantum potest Aliquo abicienda est, si non pretio, at gratiis,
Ter. Ad. 4, 7, 26; cf. Plaut. Poen. 4, 2, 46:si mihi dantur duo talenta argenti numerata in manum, Hanc tibi noctem honoris causa gratiis dono dabo,
id. As. 1, 3, 38 sq.:quam introduxistis fidicinam, atque etiam fides, Ei quae accessere, tibi addam dono gratiis,
into the bargain, to boot, id. Ep. 3, 4, 38:quae Romae magna cum infamia pretio accepto edixeras, ea sola te, ne gratis in provincia male audires, ex edicto Siciliensi sustulisse video,
Cic. Verr. 1, 46, 118:hic primum questus est non leviter Saturius, communem factum esse gratis cum Roscio, qui pretio proprius fuisset Fanni,
id. Rosc. Com. 10, 27:gratis dare alicui (opp. pretium accipere ab aliquo),
Mart. 14, 175, 2:id me scis antea gratis tibi esse pollicitum. Quid nunc putas, tanta mihi abs te mercede proposita?
Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 7:gratis rei publicae servire,
id. Clu. 26, 71:tantum gratis pagina nostra placet,
Mart. 5, 16, 10:virtutes omnes per se ipsas gratis diligere,
Cic. Fin. 2, 26, 83.—Opp. for payment:is repente, ut Romam venit, gratis praetor factus est. Alia porro pecunia ne accusaretur data,
Cic. Verr. 1, 39, 101; cf. id. ib. 2, 5, 19, §48: habitent gratis in alieno?
id. Off. 2, 23, 83; so,habitare in aedibus alienis,
Dig. 39, 5, 9:habitationem cui dare,
free of cost, ib. 19, 2, 53, § 2; Mart. 10, 3, 11. -
19 gratia
grātĭa, ae, f. [gratus; lit., favor, both that in which one stands with others and that which one shows to others].I.(Acc. to gratus, I.) Favor which one finds with others, esteem, regard, liking, love, friendship (syn. favor):B.pluris pauciorum gratiam faciunt pars hominum quam id quod prosint pluribus,
Plaut. Trin. 1, 1, 12:perspicio nihili meam vos facere gratiam,
id. Curc. 1, 2, 68:ut majores ejus (Plancii) summum in praefectura florentissima gradum tenuerint et dignitatis et gratiae,
Cic. Planc. 13, 32; cf.:Sex. Roscius gratia atque hospitiis florens hominum nobilissimorum,
id. Rosc. Am. 6, 15:deinde si maxime talis est deus, ut nulla gratia, nulla hominum caritate teneatur, etc.,
id. N. D. 1, 44, 124:neque quo Cn. Pompeii gratiam mihi per hanc causam conciliari putem,
id. de Imp. Pomp. 24, 70; cf.:aliquem restituere in gratiam,
id. Prov. Cons. 9, 23:aliquem restituere in ejus veterem gratiam,
id. Att. 1, 3, 3:in gratiam reducere,
id. Rab. Post. 8, 19; cf.also: cum aliquo in gratiam redire,
to reconcile one's self with one, id. Att. 1, 14, 7; Nep. Alcib. 5, 1; id. Thras. 3 fin.; id. Dat. 8, 5 al.:alicujus gratiam sequi,
Caes. B. C. 1, 1, 3; cf.:si suam gratiam Romani velint, posse eis utiles esse amicos,
id. B. G. 4, 7, 4:ab aliquo inire gratiam,
Cic. Verr. 2, 2, 46, § 113:a bonis omnibus summam inire gratiam,
id. Att. 7, 9, 3:magnam inire gratiam,
id. Fin. 4, 12, 31:quantam eo facto ad plebem inierat gratiam,
Liv. 33, 46, 7:apud regem gratiam initam volebant,
id. 36, 5, 3:at te apud eum, dii boni, quanta in gratia posui!
Cic. Att. 6, 6, 4; cf. id. ib. 5, 11, 6; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6 fin.;with a different construction: apud Lentulum ponam te in gratiam (Ern. conj. in gratia),
Cic. Att. 5, 3, 3:cum aliquo in laude et in gratia esse,
id. Verr. 1, 17, 51; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:inter vos sic haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala,
Ter. Phorm. 4, 3, 17 Ruhnk.:plerique (in divortio) cum bona gratia discedunt,
Dig. 24, 1, 32, § 10;without bona: cum istuc quod postulo impetro cum gratia,
with a good grace, Ter. And. 2, 5, 11:omnia quae potui in hac summa tua gratia ac potentia a te impetrare,
credit, influence, Cic. Fam. 13, 29, 5; cf.:Iccius Remus, summa nobilitate et gratia inter suos,
Caes. B. G. 2, 6, 4; 1, 43, 8:gratiā plurimum posse,
id. ib. 1, 9, 3; 1, 20, 2; cf.:quantum gratia, auctoritate, pecunia valent,
id. ib. 7, 63, 1:gratiā valere,
id. B. C. 2, 44, 1:inproba quamvis Gratia fallaci praetoris vicerit urna,
Juv. 13, 4:quem triumphum magis gratiae quam rerum gestarum magnitudini datum constabat,
Liv. 40, 59, 1.—In plur.:L. Murenae provincia multas bonas gratias cum optima existimatione attulit,
tokens of favor, Cic. Mur. 20, 42:cum haec res plurimas gratias, firmissimas amicitias pariat,
id. ib. 11, 24:non hominum potentium studio, non excellentibus gratiis paucorum, sed universi populi Romani judicio consulem factum,
id. Agr. 2, 3, 7.—Transf., objectively, like the Gr. charis, agreeableness, pleasantness, charm, beauty, loveliness, grace (only poet. and in post-Aug. prose;2.esp. freq. in Quint.): gratia formae,
Ov. M. 7, 44; Suet. Tit. 3:corporis,
id. Vit. 3; id. Vit. Ter. 1; Plin. 28, 19, 79, § 260:quid ille gratiae in vultu ostenderit,
Quint. 6 prooem. § 7; cf. id. 6, 3, 26:unica nec desit jocundis gratia verbis,
charm, Prop. 1, 2, 29; cf.: neque abest facundis gratia dictis, Ov. M. 13, 127:plenus est jucunditatis et gratiae (Horatius),
Quint. 10, 1, 96:sermonis Attici,
id. ib. 65;12, 10, 35: dicendi,
id. 9, 3, 74:brevitatis novitatisque,
id. ib. 58:omnis bene scriptorum,
id. 11, 2, 46 et saep.; Cels. 4, 29 med.:uvis et vinis gratiam affert fumus fabrilis,
Plin. 14, 1, 3, § 16; id. 17, 9, 6, § 53. —Hence,As a nom. propr.: Grātiae, ārum, f., a transl. of the Gr. Charites, the goddesses of favor, loveliness, grace, etc., the three Graces, Aglaia, Euphrosyne, and Thalia, daughters of Jupiter and Eurynome, Sen. Ben. 1, 3, 3; Serv. Verg. A. 1, 720; Hor. C. 1, 4, 6; 1, 30, 6; 3, 19, 16; 3, 21, 22; Quint. 10, 1, 82.—In sing.: Grātia, ae, collect., Ov. M. 6, 429.II. A.In gen. (rare): ita mihi Telamonis patris, avi Aeaci et proavi Jovis grata est gratia, Enn. ap. Non. 85, 23 (Trag. v. 367 Vahl.):B.ergo ab eo petito gratiam istam,
Plaut. Capt. 3, 5, 63; cf.:gratiam a patre si petimus, spero ab eo impetrassere,
id. Stich. 1, 2, 23:petivit in beneficii loco et gratiae, ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 3, 82, § 189; cf.:quod beneficii gratiaeque causa concessit,
id. ib. 2, 3, 48 fin.:hanc gratiam ut sibi des,
Ter. Hec. 3, 3, 30:juris jurandi volo gratiam facias,
excuse, release, Plaut. Rud. 5, 3, 59; cf.:alicui delicti gratiam facere,
to grant pardon, forgive, Sall. J. 104 fin. Kritz.:qui mihi atque animo meo nullius umquam delicti gratiam fecissem,
id. Cat. 52, 8; cf.also: quibus senatus belli Lepidani gratiam fecerat,
id. Fragm. 3, 34 Gerl.:alii ipsi professi se pugnaturos in gratiam ducis,
to please, for the sake of, Liv. 28, 21, 4; cf.:deletam urbem cernimus eorum, quorum in gratiam Saguntum deleverat Hannibal,
id. 28, 39, 12 Drak.:in gratiam alicujus,
id. 35, 2, 6; 39, 26, 12; Vell. 2, 41, 2; Suet. Tib. 49 al.; cf.also: data visceratio in praeteritam judicii gratiam,
for the favor shown him on the trial, Liv. 8, 22, 4:nil ibi majorum respectus, gratia nulla umbrarum,
Juv. 8, 64.—In partic., a mark of favor shown for a service rendered, thanks (by word or deed), thankfulness, gratitude; acknowledgment, return, requital (the form with agere of returning thanks is the plur., but with habere, referre, debere, nearly always in sing.; but when thanks are due to or rendered by more than one person, the form gratias referre, etc., may be used; v. infra., and cf. Krebs. Antibarb. p. 505):A.quae (gratia) in memoria et remuneratione officiorum et honoris et amicitiarum observantiam teneat,
Cic. Inv. 2, 22, 66; cf.:gratia est, in qua amicitiarum et officiorum alterius memoria et remunerandi voluntas continetur,
id. ib. 2, 53, 161:immortales ago tibi gratias agamque dum vivam: nam relaturum me affirmare non possum,
id. Fam. 10, 11, 1; cf.:renuntiate, gratias regi me agere: referre gratiam aliam nunc non posse, quam ut suadeam, ne, etc.,
Liv. 37, 37, 8 (v. ago):dīs gratias agere... si referre studeant gratias,
Plaut. Am. 1, 1, 26 sq.:L. Lucceius meus, homo omnium gratissimus, mirificas tibi apud me gratias egit, cum diceret, etc.,
Cic. Fam. 13, 42, 1:eique amplissimis verbis per senatus consultum gratias egimus,
id. Phil. 1, 1, 3:Lentulo nostro egi per litteras tuo nomine gratias diligenter,
id. Fam. 1, 10:justissimas gratias agere,
id. Leg. 2, 3, 6:quamquam gratiarum actionem a te non desiderabam, etc.,
id. Fam. 10, 19, 1:nunc tecum sic agam, tulisse ut potius injuriam, quam retulisse gratiam videar,
to have made a return, requital, recompense, id. Sull. 16, 47 fin.:magno meo beneficio affecti cumulatissime mihi gratiam retulerunt,
id. Fam. 13, 4, 1:praeclaram vero populo Romano refers gratiam,
id. Cat. 1, 11, 28:ut pro tantis eorum in rem publicam meritis honores eis habeantur gratiaeque referantur,
id. Phil. 3, 15, 39; cf. id. ib. 3, 10, 25:me omnibus, si minus referenda gratia satisfacere potuerim, at praedicanda et habenda certe satis esse facturum,
if I cannot requite... I can extol, id. Balb. 1, 2; cf.: nimirum inops ille, si bonus est vir, etiam si referre gratiam non potest, habere certe potest. Commode autem quicumque dixit, pecuniam qui habeat, non reddidisse; qui reddiderit, non habere: gratiam autem et qui retulerit, habere et qui habeat retulisse, id. Off. 2, 20, 69; id. Planc. 28, 68; cf. id. ib. 42, 101; id. Fam. 5, 11, 1:gratias habere,
Liv. 24, 37, 7:alicui summas gratias habere,
Plaut. Trin. 3, 2, 33:alicui maximas infinitasque agere atque habere gratias, quod, etc.,
Vitr. 6 praef. 4:merito vestro maximas vobis gratias omnes et agere et habere debemus,
Cic. Phil. 3, 10, 25:meritam dīs immortalibus gratiam justis honoribus et memori mente persolvere,
id. Planc. 33, 80:pro beneficio gratiam repetere,
Liv. 1, 47, 7:gratias ob hoc agere, quod, etc.,
Liv. 54, 50, 4; so with ob, Plin. Ep. 9, 31, 21; Treb. Pol. Trig. Tyr. 10, 9:pro tuo summo beneficio gratias agere,
Cic. Att. 16, 16, 16; Liv. 23, 11, 12; Plin, Pan. 25, 1; cf. Gell. 9, 3, 5:dum carmine nostro Redditur agricolis gratia caelitibus,
Tib. 2, 1, 36; cf.:hoc certe justitiae convenit suum cuique reddere, beneficio gratiam, injuriae talionem aut certe malam gratiam,
Sen. Ep. 81 med.;rarely: in gratiam habere (=ita accipere, ut ad gratiam comparandam valere putet),
to accept as thankworthy, Sall. J. 111, 1:unum vis curem: curo. Et est dīs gratia, Cum ita, ut volo, est,
I thank, Ter. Ad. 1, 2, 58; cf.: Er. Eamus intro, ut prandeamus. Me. Bene vocas: tam gratia est, no, I'm much obliged to you (the negative being omitted, as in the Fr. je vous remercie, and the Germ. ich danke sehr), Plaut. Men. 2, 3, 36.—Ellipt.: fores effregit? restituentur;discidit Vestem? resarcietur: est, dīs gratia, Et unde haec fiant, et adhuc non molesta sunt,
thank Heaven, Ter. Ad. 1, 2, 41.—With acc. and inf. (anteclass. and post-Aug.):dīs gratias agebat, tempus sibi dari, etc.,
Ter. Phorm. 4, 2, 6; Tac. H. 4, 64; cf. Ter. Phorm. 1, 2, 4; id. And. 1, 1, 15.—Hence, as adverbs:grātĭā (acc. to II. A.), lit., in favor of, on account of, for the sake of; hence, in gen., on account of (usually placed after the gen., in Quint. a few times before it; cf.: causa, ergo).(α).With gen.:(β).sed neque longioribus quam oportet hyperbatis compositioni serviamus, ne quae ejus gratia fecerimus, propter eam fecisse videamur,
lest what we have done to embellish the style we should seem to have done merely on account of the construction we had chosen, Quint. 9, 4, 144:tantum abest, ut haec bestiarum etiam causa parata sint, ut ipsas bestias hominum gratia generatas esse videamus,
Cic. N. D. 2, 63, 158: tu me amoris magis quam honoris servavisti gratia, Enn. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69 (Trag. v. 316 Vahl.); cf.:honoris gratia nomino,
Cic. Quint. 7, 28:nuptiarum gratia haec sunt ficta atque incepta omnia,
Ter. And. 5, 1, 17:simulabat sese negotii gratia properare,
Sall. J. 76, 1: hominem occisum esse constat;non praedae gratia: quia inspoliatus est,
Quint. 7, 1, 33; cf.:hereditatis gratia,
id. 5, 12, 5:quem censores senatu probri gratia moverant,
Sall. C. 23, 1:profectus gratia dicere,
Quint. 2, 10, 9:brevitatis gratia,
id. 4, 2, 43:decoris gratia,
id. 8, 6, 65:difficultatis gratia,
id. 9, 2, 77:aut invidiae gratia... aut miserationis,
id. 9, 2, 8:praesentis gratia litis,
id. 2, 7, 4 al. —With gerund.: duxit me uxorem liberorum sibi quaesendum gratia, Enn. ap. Fest. p. 258 Müll. (Trag. v. 161 Vahl.):ut aut voluptates omittantur majorum voluptatum adipiscendarum causa, aut dolores suscipiantur majorum dolorum effugiendorum gratia,
Cic. Fin. 1, 10, 36; cf. Caes. B. G. 7, 43, 2:tentandi gratia,
Sall. J. 47, 2:hiemandi gratia,
id. ib. 61, 3:colloquendi gratia,
id. ib. 61, 4:placandi gratia,
id. ib. 71, 5:simulandi gratia,
id. ib. 37, 4:sui exposcendi gratia,
Nep. Hann. 7, 6:amplificandi gratia... vel miserandi,
Quint. 9, 3, 28:elevandae invidiae gratia,
id. 5, 13, 40:recuperandae dignitatis gratia,
id. 11, 1, 79:vitandae similitudinis gratia,
id. 9, 1, 11 al. —Ellipt.: ejus generis hae sunt quaestiones. Si, exempli gratia, vir bonus Alexandria Rhodum magnum frumenti numerum advexerit, etc., for example, for instance (for the usual exempli causa; so,verbi gratia, for verbi causa, infra),
Cic. Off. 3, 12, 50; so,exempli gratia,
Plin. 2, 41, 41, § 110;for which in full: pauca tamen exempli gratia ponam,
Quint. 6, 5, 6:eorum unam discordiam ponemus exempli gratia,
Plin. 18, 25, 57, § 213:propter aliam quampiam rem, verbi gratia propter voluptatem,
for instance, Cic. Fin. 5, 11, 30.—Placed before the [p. 826] gen.:gratiā decoris,
Quint. 8 praef. §18: compositionis,
id. 9, 4, 58:lenitatis,
id. 9, 4, 144:significationis,
id. 8, 6, 2.—With pron. (mostly ante-class.):B.meā gratiā,
Plaut. Bacch. 1, 1, 64; id. Ps. 5, 2, 3:qui nihil ocius venit tamen hac gratia,
id. Stich. 5, 1, 5; cf.:abire istac gratia,
id. Ps. 1, 5, 138: (Medea) per agros passim dispergit corpus: id eā gratiā, Ut, etc., Poët. ap. Cic. N. D. 3, 26, 67; so,eā gratiā,
Ter. And. 3, 4, 8; id. Heaut. 4, 5, 20; id. Hec. 4, 3, 11:sed huc qua gratia te arcessi jussi, ausculta,
id. Eun. 1, 2, 19; cf. id. ib. 1, 2, 79:id ea gratia eveniebat, quod nemo ex fuga regem sequitur,
Sall. J. 54, 4:id ea gratia facilius fuit, quod, etc.,
id. ib. 80, 4.—grā-tĭīs (always as a trisyll. in ante-class. poets; Pompon. Com. Fragm. v. 110 Rib.; Plaut. As. prol. 5; id. Ep. 3, 4, 38; Ter. Ad. 4, 7, 26; cf. Charis. p. 1806; so in Cic. Verr. 2, 4 and 5 Halm), and contr., grātīs (since the class. per.; acc. to II. A.), lit., out of favor or kindness; hence, pregn., without recompense or reward, for nothing, gratuitously, gratis, proika (cf.:gratuito, nequidquam, frustra): quae (psaltria) quantum potest Aliquo abicienda est, si non pretio, at gratiis,
Ter. Ad. 4, 7, 26; cf. Plaut. Poen. 4, 2, 46:si mihi dantur duo talenta argenti numerata in manum, Hanc tibi noctem honoris causa gratiis dono dabo,
id. As. 1, 3, 38 sq.:quam introduxistis fidicinam, atque etiam fides, Ei quae accessere, tibi addam dono gratiis,
into the bargain, to boot, id. Ep. 3, 4, 38:quae Romae magna cum infamia pretio accepto edixeras, ea sola te, ne gratis in provincia male audires, ex edicto Siciliensi sustulisse video,
Cic. Verr. 1, 46, 118:hic primum questus est non leviter Saturius, communem factum esse gratis cum Roscio, qui pretio proprius fuisset Fanni,
id. Rosc. Com. 10, 27:gratis dare alicui (opp. pretium accipere ab aliquo),
Mart. 14, 175, 2:id me scis antea gratis tibi esse pollicitum. Quid nunc putas, tanta mihi abs te mercede proposita?
Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 7:gratis rei publicae servire,
id. Clu. 26, 71:tantum gratis pagina nostra placet,
Mart. 5, 16, 10:virtutes omnes per se ipsas gratis diligere,
Cic. Fin. 2, 26, 83.—Opp. for payment:is repente, ut Romam venit, gratis praetor factus est. Alia porro pecunia ne accusaretur data,
Cic. Verr. 1, 39, 101; cf. id. ib. 2, 5, 19, §48: habitent gratis in alieno?
id. Off. 2, 23, 83; so,habitare in aedibus alienis,
Dig. 39, 5, 9:habitationem cui dare,
free of cost, ib. 19, 2, 53, § 2; Mart. 10, 3, 11. -
20 puto
pŭto, āvi, ātum, 1, v. a. [root pu, to cleanse; whence putus, puteus, purus, etc.], to clean, cleanse (in the lit. sense very rare; in the trop. very freq.).I.Lit.A.In gen.:B.vellus lavare ac putare,
Varr. R. R. 2, 2, 18: pensa lana putata, Titin. ap. Non. 369, 22:dolia,
Cato, R. R. 39, 1 dub. (al. picare): aurum quoque putatum dici solet, id est expurgatum, Paul. ex Fest. s. v. putus, p. 216 Müll.—In partic., to trim, prune, or lop trees or vines:II. A.vineas arboresque falce putare,
Cato, R. R. 32 init.; 33, 1:vitem,
Verg. G. 2, 407; Just. 43, 4, 2:parcendum vitibus et ideo anguste putandum,
Col. 4, 24, 21; id. Arb. 10, 1; Pall. 3, 12, 1; cf.: putatae vites et arbores, quod decisis impedimentis remanerent purae, Paul. ex Fest. p. 216 Müll.; so, too, in the foll., the passage from Gell. 6, 5, 6:olivetum,
Cato, R. R. 44:arborem latius, strictius,
Pall. 1, 6:vineam,
Vulg. Lev. 25, 3; id. Isa. 5, 6.—In gen.: rationem or rationes, to hold a reckoning, reckon together, settle accounts:2. B.putare veteres dixerunt vacantia ex quāque re ac non necessaria aut etiam obstantia et aliena auferre et excidere, et, quod esset utile ac sine vitio videretur, relinquere. Sic namque arbores et vites et sic etiam rationes putari dictum,
Gell. 6, 5, 6 sq.:vilicus rationem cum domino crebro putet,
Cato, R. R. 5, 3:rationes,
id. ib. 2, 5:putatur ratio cum argentario,
Plaut. Aul. 3, 5, 52:rationes cum publicanis putare,
Cic. Att. 4, 11, 1:ideo ratio putari dicitur in quā summa fit pura,
Varr. L. L. 5, 9.—In partic.1.To reckon, count, compute a thing:2.colliciares (tegulae) pro binis putabuntur,
will be counted, Cato, R. R. 14, 4; cf.:si numerus militum potius quam legionum putatur,
Tac. H. 3, 2.—Transf.a.To believe in, regard:b.id ipsum est deos non putare, quae ab iis significantur contemnere,
Cic. Div. 1, 46, 104.—To reckon, value, estimate, esteem a thing as any thing (= aestimare):c.aliquid denariis quadringentis,
Cic. Verr. 2, 4, 7, § 13:magni putare honores,
id. Planc. 4, 11:cum unum te pluris quam omnes illos putem,
id. Att. 12, 21, 5:parvi,
Cat. 23, 25:tantique putat conubia nostra,
Ov. M. 10, 618.—To reckon, deem, hold, consider, count, esteem, etc.:d.aliquem nihilo,
Cic. Div. in Caecil. 7, 24: aliquid pro certo, Matius et Trebat. ap. Cic. Att. 9, 15, A fin.:pro nihilo,
Cic. Mil. 24, 64:imperatorem aliquo in numero putare,
id. Imp. Pomp. 13, 37.—With two acc.:turpem putat lituram,
Hor. Ep. 2, 1, 167:id nil puto,
Ter. Heaut. 5, 1, 27; id. Ad. 1, 2, 19; 5, 4, 4; Hor. Ep. 2, 1, 84; 2, 2, 54; id. C. 4, 11, 30:hominem prae se neminem,
Cic. Rosc. Am. 46, 135.—To ponder, consider, reflect upon a thing:e.dum haec puto,
Ter. Eun. 4, 2, 4:in quo primum illud debes putare,
Cic. Planc. 4, 10:multa putans,
Verg. A. 6, 332: cum aliquo argumentis, to consider or investigate maturely, to argue, Plaut. Am. 2, 1, 45.—Transf. (as the result of consideration), to judge, suppose, account, suspect, believe, think, imagine, etc. (cf.:arbitror, opinor, censeo): verbum quoque ipsum puto, quod declarandae sententiae nostrae causā dicimus, non signat profecto aliud, quam id agere nos in re dubiā obscurāque, ut decisis amputatisque falsis opinionibus, quod videatur esse verum et integrum et incorruptum, retineamus,
Gell. 6, 5, 8:aliquis forsan me Putet non putare hoc verum,
Ter. And. 5, 5, 1:recte putas,
id. ib. 1, 1, 114:rem ipsam putasti,
you have hit the precise point, id. Phorm. 4, 5, 6:nec committere, ut aliquando dicendum sit, Non putaram,
I should not have imagined that, Cic. Off. 1, 23, 81; id. Ac. 2, 18, 56:Cyprus insula et Cappadociae regnum tecum de me loquentur, puto etiam regem Deiotarum,
id. Fam. 15, 4, 15:noli putare, me maluisse, etc.,
id. Att. 6, 1, 3; cf. id. ib. 3, 15, 7; id. Fam. 9, 16, 2; id. Att. 12, 18, 1; Caes. B. C. 2, 31:Numidae remorati dum in elephantis auxilium putant,
Sall. J. 53, 3: stare putes;adeo procedunt tempora tarde,
one would suppose, Ov. Tr. 5, 10, 5; id. H. 11, 85:acies mea videt aut videre putat,
id. ib. 18, 32:hanc virtutem vestram ultra periculis obicere nimis grande vitae meae pretium puto,
Tac. A. 2, 47; Nep. Paus. 3, 7.—Parenthetically, Cic. Att. 12, 49, 1; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 3, 3; Cic. Att. 8, 9, 4; 7, 8, 5; 9, 9, 3;10, 16, 3: atque intra, puto, septimas Calendas,
Mart. 1, 100, 6.—Ironically, Ov. Am. 3, 7, 2:ut puto, deus fio,
as I think, in my opinion, Suet. Vesp. 23 fin.; Ov. A. A. 1, 370: non, puto, repudiabis, etc., [p. 1496] I think, I suppose, Vat. ap. Cic. Fam. 5, 9, 1. —With gen.:quaecumque sunt in omni mundo, deorum atque hominum putanda sunt,
Cic. N. D. 2, 62, 154.—Elliptically, Cic. Fam. 15, 20, 1; cf. id. ib. 15, 4, 15; id. Fin. 5, 24, 76; Sen. Ep. 76, 11; Tac. Or. 33. —Hence, pŭtă, imper., suppose, for instance, for example, namely ( poet. and postAug.):Quinte, puta, aut Publi,
Hor. S. 2, 5, 32:puta, tibi contigisse, ut oculos omnium effugias,
Lact. 6, 24, 17:puta te servum esse communem,
Sen. Contr. 3, 19, 4; 4, 25, 13; id. Clem. 1, 26, 2; id. Ben. 3, 41, 1; 5, 8, 6:si ille, puta, consul factus fuerit,
Dig. 28, 5, 23:hoc, puta, non justum est,
Pers. 4, 9; cf. Prisc. p. 1007 P.:ut puta (sometimes also written as one word, utputa),
as for instance, as for example, Sen. Q. N. 2, 2, 3:ut puta novum crimen,
Quint. 11, 3, 110; 7, 1, 14; Cels. 5, 26, 51 fin.; Sen. Ep. 47, 15.
См. также в других словарях:
instance — [ ɛ̃stɑ̃s ] n. f. • v. 1240 « application, soin »; lat. instantia 1 ♦ Sollicitation pressante. Vx au sing., sauf dans Demander avec instance. ⇒ insistance. « mon camarade me fit de telles instances » (Balzac). Mod. Céder aux instances de qqn. ⇒… … Encyclopédie Universelle
instance — INSTANCE. s. f. Poursuite, sollicitation pressante. Grande instance. faire instance, de grandes instances, de vives instances, des instances pressantes auprés de quelqu un, envers quelqu un. je l ay fait à son instance. je l en ay sollicité avec… … Dictionnaire de l'Académie française
instance — n Instance, case, illustration, example, sample, specimen mean a concrete thing which has or manifests the qualities, characters, or nature of a type, a class, or a group. Instance applies to an individual person or thing brought forth in support … New Dictionary of Synonyms
Instance — In stance, n. [F. instance, L. instantia, fr. instans. See {Instant}.] [1913 Webster] 1. The act or quality of being instant or pressing; urgency; solicitation; application; suggestion; motion. [1913 Webster] Undertook at her instance to restore… … The Collaborative International Dictionary of English
instance — [in′stəns] n. [ME instaunce < OFr instance < L instantia, a standing upon or near, being present < instans: see INSTANT] 1. Archaic an urgent plea; persistent solicitation 2. an example; case; illustration 3. a step in proceeding;… … English World dictionary
instance — in·stance / in stəns/ n [French, from Late Latin instantia, from Latin, the fact of being present or impending, vehemence in speech, urgency, from instant instans insistent, pressing, from present participle of instare to be pressing, stand upon] … Law dictionary
instance — ► NOUN 1) an example or single occurrence of something. 2) a particular case. ► VERB ▪ cite as an example. ● for instance Cf. ↑for instance ● in the first (or second etc.) … English terms dictionary
instance — (n.) mid 14c., urgency, from O.Fr. instance eagerness, anxiety, solicitation (13c.), from L. instantia presence, effort intention; earnestness, urgency, lit. a standing near, from instans (see INSTANT (Cf. instant)). In Scholastic logic, a fact… … Etymology dictionary
Instance — In stance, v. t. [imp. & p. p. {Instanced}; p. pr. & vb. n. {Instancing}.] To mention as a case or example; to refer to; to cite; as, to instance a fact. H. Spenser. [1913 Webster] I shall not instance an abstruse author. Milton. [1913 Webster] … The Collaborative International Dictionary of English
Instance — In stance, v. i. To give an example. [Obs.] [1913 Webster] This story doth not only instance in kingdoms, but in families too. Jer. Taylor. [1913 Webster] … The Collaborative International Dictionary of English
instance — [n] case, situation case history, case in point, detail, example, exemplification, exponent, ground, illustration, item, occasion, occurrence, particular, precedent, proof, reason, representative, sample, sampling, specimen, time; concepts… … New thesaurus